خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۸۱ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، ۵۳ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۳۲ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی، بحران های فرونشست و بحران پسماند و آلاینده ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اگرچه ۱۱ تا باغ وحش فقط ۱ ستاره دریافت کردند؛ با این حال ۱۴ باغ وحش در شرایط نگران کننده‌ای به سر می‌برند که بدون شک شامل اخطار‌ها می‌شوند.

از سوی دیگر، مدیر مجتمع مس سونگون از انتقال شش راس مارال (سه نر و سه ماده) به منطقه حفاظت شده ارسباران خبر داد و این اقدام را گامی مهم در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی این مجتمع و حفاظت از تنوع زیستی منطقه دانست.
به گزارش همشهری، پرنده «گیلانشاه خالدار» پنجمین گونه وحش ایران و جهان در فهرست گونه های منقرض شده قرار گرفت و برای همیشه از طبیعت جهان حذف شد.

همچنین، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: سه قلاده پلنگ به صورت همزمان در یکی از روستاهای مشهد در حاشیه منطقه حفاظت شده ارس سیستان و کوه بزنگان مشاهده و مستندسازی شد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با «بسیار بحرانی» توصیف کرد وضعیت یوزپلنگ ایرانی گفت: بر اساس آخرین آمار به دست آمده هفت یوز بالغ و ۱۰ توله یوز شناسایی شده‌اند.

همزمان رکنا در گزارشی اعلام کرده که یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی)، گوزن زرد، خرس قهوه‌ای ایرانی، مارال، شغال طلایی، گورخر ایرانی، پلنگ ایرانی و گربه وحشی ایرانی، تنها برخی از گونه‌های در معرض خطر انقراض حیات وحش ایران هستند که متاسفانه از مشکلات عمده‌ای همچون تخریب زیستگاه‌ها، شکار غیرقانونی، تغییرات اقلیمی و فقدان منابع حفاظتی رنج می‌برند. با وجود هشدارهای مستمر کارشناسان، سازمان محیط زیست ایران هنوز هیچ برنامه جامع، مؤثر و عملی برای نگهداری و حفاظت این گونه‌ها ارائه نداده است. در واقع، عملکرد این سازمان در مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی صرفاً در حد شعارهای بی‌اثر باقی مانده است و از اتخاذ تصمیمات و اقدامات عملیاتی، عاجز بوده است.

از سوی دیگر، محیط بانان اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رابُر در استان کرمان موفق به تهیه فیلم و عکسبرداری از یک قلاده گربه پالاس که به عنوان گونه در معرض انقراض محیط زیست شناخته می شود، در بخش هنزا در این شهرستان شدند.

یک قطعه پرونده هوبره گونه کمیاب و در معرض خطر انقراض بود که در تله زنده گیری گرفتار شد اما با همکاری نیروهای تکاوری شهرستان زیرکوه در استان خراسان جنوبی نجات یافت.

همچنین، یک قلاده کفتار راه راه روز جمعه ۲۵ آبان ماه، در برخورد با خودروهای عبوری در سمنان تلف شد. این جانور کمیاب در مسیر سمنان به خوریان زیر ماشین رفته و تلف شده است.

افزون بر این، رییس اداره محیط زیست میانه گفت: یک قلاده خرس قهوه‌ای که در استخر ذخیره آب اراضی روستای دستجرد این شهرستان گرفتار شده بود، توسط ماموران محیط زیست نجات یافت.

در هفته ای که گذشت؛ نخستین دسته از قوهای مهاجر وارد تالاب سولدوز شهرستان نقده شدند.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۴۰ تن چوب قاچاق در شهرستان های مهاباد، سرایان، فردوس، لاهیجان، گالیکش، نمین و بابل ضبط و در این راستا ۱۱ متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۴۲ شکارچی غیرمجاز در شهرستان های خلخال، یاسوج، کوهرنگ، بابل، تهران، خرم آباد، سیستان، پیشوا، آرادان، شیراز، ملایر، نهاوند، روانسر، سبزوار، عسلویه، ثلاث باباجانی، سرخه، قزوین و حاجی آباد بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین، سرپرست یگان حفاظت منابع آبزیان شیلات استان بوشهر گفت: یگان حفاظت منابع آبزیان شیلات استان یک فروند موتور لنج صیادی را در آب‌های شمال استان بوشهر توقیف کرد. حسین درشته خواه افزود: از این لنج یک رشته تور ترال لنج ماهی، یک جفت تخته صید ترال لنج، دو حلقه طناب و مقدار تقریبی ۵۰ کیلوگرم ماهی کشف شد.

از سوی دیگر، مدیرکل تعزیرات حکومتی استان ایلام گفت: فردی که قصد قاچاق ۹۰ رأس دام زنده داشت به جریمه ۱۲ میلیارد و ۷۵۹ میلیون ریال محکوم شد.

افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: ۲ تروفه تاکسیدرمی شده عقاب و اردک وحشی از منزل یک متخلف زیست محیطی در شهرستان دلفان کشف و ضبط شد.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست کاشان گفت: در دوماهه اخیر سال جاری تاکنون پنج گروه متخلف شکار و صید دستگیر و از شکارچیان غیرمجاز در فصل ممنوعه دو قبضه اسلحه مجاز و یک قبضه اسلحه در ید غیر و ادوات زنده‌گیری پرندگان کشف و ضبط شد.

در هشت ماه نخست سال جاری، ۸۸۸ متخلف توسط یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در گیلان بازداشت شدند. محمد حجتی رئیس پلیس پیشگیری انتظامی گیلان در این خصوص گفت: حدود ۴۷۰ تن چوب آلات قاچاق کشف شد. همچنین، ۴۲۴ دستگاه خودرو توقیف و ۷۷۳ فقره پرونده تشکیل که به دادسرا ارسال شد.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای قم ۱۳۹، گرمسار ۱۵۲، اهواز ۱۲۱، بهبهان ۱۳۰، خرمشهر ۱۵۹، هندیجان ۱۵۴،  رامهرمز ۱۰۵، شادگان ۱۵۶، ماهشهر۱۵۳، شوشتر ۱۴۱، هویزه ۱۱۸، آبادان ۱۵۱، اندیمشک ۱۱۹، امیدیه ۱۱۱، حمیدیه ۵۰۰، دزفول ۱۳۵، کرمانشاه ۱۱۵، مشهد ۱۱۴، بجنورد ۱۴۲، شیروان ۱۴۲، تهران ۱۵۵، پیشوا ۱۵۶، شهریار ۱۲۹، ورامین ۱۶۱، ارومیه ۱۲۴، کرمانشاه ۱۴۵، اصفهان ۱۶۵، تبریز ۱۲۶، ایوانکی ۱۸۱، دامغان ۱۴۹ و اراک ۱۶۲ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: نقش ذرات معلق در هوای تهران به منابع متحرک برمی‌گردد که سهم ۵۸ درصدی دارد از این رو باید تمرکز بر روی خروج خودروهای فرسوده باشد.

بنا به گزارش وب‌سایت IQAIR که به وضعیت آلودگی شهرهای جهان نظارت می‌کند تهران پس از لاهور، دهلی و لاکا در رتبه چهارم آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار دارد.

در روز شنبه ۲۶ آبان ماه، مدارس شهرهای اهواز، کارون، باوی، حمیدیه، شادگان و شوشتر به علت تشدید آلاینده‌های صنعتی غیرحضوری برگزار شد.

همچنین، مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان از تشکیل ۱۷۹ پرونده قضایی علیه متخلفان سوزاندن بقایای کشاورزی در خوزستان برای کاهش آلودگی هوا خبر داد.

لازم به ذکر است؛ ناظر پروژه‌های مرمت آرایه‌های معماری اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: آلودگی هوای اصفهان ۵۰ سال است که آسیب‌های جبران‌ناپذیری به کاشی‌های منحصر مسجد جامع عباسی وارد کرده است.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

آتش سوزی منابع طبیعی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان گفت: از ابتدای سال جاری تا ۲۶ آبان، ۵ هزار و ۶۲۴ هکتار از جنگل‌های لرستان در ۲۲۱ فقره آتش‌سوزی دچار حریق شده‌اند که ۴ هزار و ۶۷۳ هکتار آن مربوط به جنگل‌های طبیعی است.

از سوی دیگر، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کرمانشاه اعلام کرد: در هفت ماه نخست سال ۱۴۰۳، ۱۵۷ مورد آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان رخ داده که ۱۰ هزار و ۲۱۰ هکتار از این اراضی را درگیر کرده و به ۸۱۶ هکتار خسارت جدی وارد شده است؛ عملیات پرورشی برای بازسازی این مناطق در دستور کار قرار دارد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد گفت: کسری مخزن درازمدت آب‌های زیرزمینی خراسان رضوی به بیش از ۱۰۱۴ میلیون مترمکعب رسیده است.

افزون بر این، مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک با اشاره به وضعیت در حال تخریب تالاب میقان، گفت: تالاب میقان اراک به عنوان یکی از اکوسیستم‌های ارزشمند در منطقه و کشور، در حال تخریب و نابودی است. یکی از علل اصلی تخریب این تالاب، برداشت ماده معدنی سولفات سدیم است.

فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور گفت: حجم ورودی سدهای کشور تا ۲۲ آبان امسال با ۵ درصد کاهش نسبت به سال گذشته به ۲.۱۸ میلیارد مترمکعب رسیده و حجم خروجی نیز با ۸ درصد کاهش، ۴ میلیارد مترمکعب بوده است. این کاهش‌ها علی‌رغم بارش‌های نرمال پاییزه رخ داده که می‌تواند به عوامل مختلفی از جمله تأثیرات خشکسالی‌های مداوم، کاهش ذخایر آبی، و تغییر الگوی بارش‌ها مرتبط باشد.

همچنین، با توجه به تنش‌های آبی در سطح کشور، حقآبه مورد نیاز تالاب هورالعظیم در غرب استان خوزستان به طور مطلوب تأمین نشده و اکنون به باتلاقی شبیه شده است.

معاون محیط زیست دریایی در این خصوص گفت: فعالیت‌های نفتی بدون هماهنگی در تالاب هورالعظیم، آسیب‌های جدی به بستر و اکوسیستم این تالاب وارد کرده است. او خواستار همکاری جدی وزارت نفت برای حفظ این ثروت ملی شد. در حال حاضر، ۵۰ درصد هورالعظیم آبگیری شده است و انتظار می‌رود با آغاز بارندگی‌ها وضعیت بهتر شود. همچنین، تالاب‌های شادگان و بامدژ به ترتیب ۷۶ و ۴۶ درصد آبگیری شده‌اند و حضور پرندگان مهاجر در این تالاب‌ها به شرایط بارندگی وابسته است.

به گزارش خبرآنلاین، تا ۲۸ آبان ۱۴۰۳، تراز آب دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰.۰۹ متر، وسعت آن به ۸۵۰ کیلومتر مربع و حجم آب به ۱.۱۴ میلیارد مترمکعب رسیده است. نسبت به سال ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹، وسعت و حجم آب کاهش چشمگیری داشته که وضعیت بحرانی این دریاچه را نشان می‌دهد.

بحران فرونشست زمین در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

به گزارش ایرنا، فرونشست زمین در جنوب تهران به دلیل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به یک بحران ملی تبدیل شده و مناطق زیادی از جمله بهارستان، شهریار و ملارد تحت تأثیر قرار گرفته‌اند؛ این مشکل سالانه تا ۳۶ سانتی‌متر فرونشست ایجاد می‌کند و نیازمند اقدام فوری است.

افزون بر این، به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، فرونشست زمین در این استان طی سال‌های اخیر باعث افزایش شکستگی در شبکه‌های آب و فاضلاب شده است. در حادثه اخیر، شکستگی خط لوله ۱۵۰ میلی‌متری در خیابان اوحدی حفره‌ای ۲ متری ایجاد کرد و آب بخشی از مشترکان قطع شد. عملیات بازسازی در حال انجام است، اما ۳۰۰ کیلومتر از شبکه فاضلاب و ۱۰۰۰ کیلومتر از شبکه آب شرب شهر فرسوده‌اند و نیاز به اعتبارات ملی برای بازسازی دارند.

از سوی دیگر، بهرام نادی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد، هشدار داد که فرونشست زمین در اصفهان با نرخ ۱۴ تا ۱۸ سانتی‌متر در سال، آثار تاریخی و زیرساخت‌های شهر را با خطر جدی نابودی روبه‌رو کرده است؛ این میزان نشست، ۱۸ برابر حد مجاز در طول عمر سازه‌ها است.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

 رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کاشان  گفت: یک واحد تولید آسفالت در محور کاشان-قم به دلیل انتشار دود و گرد و غبار و ایجاد آلودگی شدید هوا، توسط اداره حفاظت محیط زیست کاشان شناسایی و پس از بی‌توجهی به اخطارهای زیست‌محیطی، با حکم دادستان شهرستان پلمب شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان اعلام کرد میلیون‌ها تن رسوب و فاضلاب شهری و روستایی وارد تالاب انزلی می‌شود و بر اجرای پروژه‌های آبخیزداری برای حفاظت از اکوسیستم تاکید کرد. وی کاهش کیفیت آب تالاب نسبت به سال ۹۹ را هشداردهنده دانست و از مقابله با گونه‌های مهاجم و مدیریت منطقه‌ای ورود فاضلاب خبر داد. همچنین تصفیه‌خانه‌های بیمارستانی رشت فعال هستند و پروژه تصفیه‌خانه شهر صنعتی ۲۰ درصد پیشرفت داشته است.

دادستان ساری از انباشت زباله‌های عفونی در بیمارستان امام خمینی ساری خبر داد و پس از بازدید، دستور جمع‌آوری و دفع اصولی آنها را صادر کرد. وی با تأکید بر اهمیت مدیریت پسماندهای پزشکی، شهرداری ساری را به دلیل عدم اجرای وظایف قانونی در این زمینه مورد پیگیری قرار داد و نظارت بر سلامت عمومی را از اولویت‌های دادستانی دانست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی اعلام کرد که ۶۶ واحد تولیدی و صنعتی به دلیل آلودگی پساب، هوا و عدم پایش خوداظهاری، در سه‌ماهه دوم سال جاری در لیست صنایع آلاینده استان قرار گرفتند. برای این واحدها اخطاریه صادر شده و در صورت عدم رفع آلایندگی، مشمول عوارض سبز طبق ماده ۲۷ قانون مالیات بر ارزش افزوده خواهند شد.

دادستان میبد از تعطیلی ۵ واحد تولید لعاب کاشی و سرامیک و یک کارگاه تولید زغال به دلیل عدم رفع مشکلات زیست‌محیطی خبر داد. وی تأکید کرد که واحدهای تولیدی باید به استانداردهای زیست‌محیطی پایبند باشند و محیط زیست نیز با اعطای مهلت مناسب، اقدامات لازم را برای رفع آلایندگی این واحدها نظارت کند. در صورت عدم رعایت استانداردها، تعطیلی واحدهای آلاینده ادامه خواهد یافت.

به گزارش ایلنا، پس از بازدید مسوولان قوه قضاییه از منطقه ۱۷ شهرداری تهران، با دستور معاون‌ حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادسرای عمومی و انقلاب تهران، مرکز غیرمجاز جمع‌آوری و دپوی پسماند واقع در خیابان قزوین تخلیه و پلمب شد.

دادستان خوزستان اعلام کرد که به صنایع آلاینده استان تذکرات متعددی داده شده و در صورت بی‌توجهی، برای متخلفان پرونده قضایی تشکیل خواهد شد. وی بر مسئولیت همه دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک تأکید کرد و از نهادهای بهداشت و درمان خواست تدابیر ویژه‌ای برای مقابله با خطرات آلودگی هوا، به‌ویژه برای کودکان و سالمندان، اتخاذ کنند.

افزون بر این، خبرگزاری ایرنا در گزارشی اعلام کرد که انباشت زباله در ایلام به دلیل کمبود سطل‌های زباله، ناکارآمدی مدیریت پسماند و سرقت مخازن، مشکلات جدی محیط‌زیستی، بهداشتی و اجتماعی ایجاد کرده و نیازمند همکاری مسئولان و شهروندان برای رفع اصولی این معضل است.