خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۹۵ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، بیش از ۱۴۹ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۴۱ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران خشکسالی، پسماندها و آلاینده‌ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای گذشت، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان خمام از نجات یک قلاده گربه وحشی گرفتار در تله در محدوده روستای دهنه‌سَر شیجان از بخش مرکزی شهرستان خمام خبر داد.

همچنین ، برای نخستین‌بار در شهرستان فردوس، حضور سمور سنگی یکی از گونه‌های ارزشمند و کمیاب حیات‌وحش ایران توسط همیاران افتخاری محیط زیست ثبت و تصویربرداری شد. سمور سنگی از راسته گوشتخواران و تیره راسوها محسوب می‌شود و در زمره گونه‌های کمیاب حیات‌وحش ایران قرار دارد. رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فردوس، محمد کاظم شکرگزار در این رابطه گفت: ثبت حضور سمور سنگی در یک منطقه به معنای وجود شرایط مناسب زیستی، منابع غذایی کافی و نبود اخلال شدید در زیست‌بوم است.

در گزارش دیگری، مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت:یک قطعه پلیکان خاکستری در حوالی برجک نگهبانی مرزبانی شهرستان سربیشه بر اثر بلعیدن جلد پلاستیکی پنیر تلف شد. خانی این رخداد را نمونه‌ای از تهدید زباله‌های پلاستیکی برای حیات‌وحش دانست و هشدار داد رهاسازی پسماند در طبیعت نه تنها چهره محیط را مخدوش می‌کند، بلکه جان بسیاری از پرندگان، پستانداران و آبزیان را نیز به خطر می‌اندازد.

علاوه بر این، رییس اداره محیط زیست شهرستان خوسف از تیمار و رهاسازی یک قطعه شاه بوف خبر داد. دادی در این رابطه گفت: این گونه جانوری پس از بررسی وضعیت و اطمینان از سلامت آن، در حاشیه زیستگاهی حفاظت شده رهاسازی شد.

افزون بر این، رئیس اداره روابط عمومی و امور رسانه حفاظت محیط زیست استان تهران گفت: یکی از شهروندان دوستدار محیط زیست موفق به تصویر برداری از یک قلاده پلنگ در شهرستان فیروزکوه شد.

در خبری، یک بهله کرکس «دال» زخمی که به علت اصابت ساچمه به بال خود دچار آسیب شدید شده بود، با همکاری اداره دامپزشکی و محیط زیست شهرستان باشت تحت درمان قرار گرفت و نجات یافت.

همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان قشم، از تلف شدن چهار قطعه لاک‌پشت پوزه‌عقابی در سواحل جنوبی این جزیره خبر داد. شاهمراد جعفری گفت: چهار لاک‌پشت پوزه‌عقابی تلف‌شده در سواحل جنوبی قشم مشاهده شد که برخورد با قایق‌های گردشگری یا گرفتار شدن در تور‌های صیادی از دلایل احتمالی مرگ آنهاست. در پی این حادثه اداره حفاظت محیط‌زیست قشم به تعاونی‌های صیادی و گردشگری منطقه اخطاریه زیست‌محیطی صادر کرده و بر رعایت اصول ایمنی و احتیاطی برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی تأکید کرده است.

علاوه بر این، در پی گزارش‌های مردمی، یک قلاده پلنگ ایرانی در ارتفاعات جاده شهمیرزاد به سمت چاشم در شهرستان مهدیشهر مشاهده شد، این گربه‌سان کمیاب و ارزشمند، نقش کلیدی در حفظ تعادل اکوسیستم‌های کوهستان دارد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی‌رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

در گزارش‌های این هفته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از ۱۳۳ شکارچی و صیاد غیرمجاز و متخلف محیط زیستی در شهرستان‌های لواسان، مهدیشهر، قزوین، شاهین‌دژ، شیروان، البرز، دشتستان، ساوجبلاغ، نظنز، ارومیه، پارسیان، بوکان، هوراند، خرم آباد، اصفهان، مشکین شهر، بشرویه، بوشهر، بناب، قم، سمنان، پارس آباد، سرپل ذهاب، دهگلان، مراغه و بونات بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر، دستکم ۱۰۷.۵ تن چوب و زغال قاچاق در شهرستان‌های تبریز، ساری، آران و بیدگل، اردبیل، آزادشهر، سنقزوکلیایی، سرایان، فومن، گرمه و الیگودرز ضبط و در این راستا ۱۶ قاچاقچی چوب بازداشت شدند.

در هفته گذشته، یک یوتیوبر ۳۷ ساله شکارچی در لواسانات دستگیر شد. وی در شعبه ۱۰۲ دادگاه لواسانات محاکمه و به سه سال حبس و یک میلیارد و دویست میلیون تومان جزای نقدی محکوم شد.

همچنین، مدیرکل حفاظت محیط زیست قزوین از دستگیری سه شکارچی متخلف و کشف سه قبضه سلاح شکاری در شهرستان البرز این استان خبر داد.

علاوه بر این، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ارومیه گفت: مامورین یگان حفاظت محیط زیست شهرستان ارومیه با همکاری مامورین یگان اداره کل و با اشراف اطلاعاتی موفق به دستگیری یک گروه صیادی غیرمجاز و همچنین کشف و توقیف بیش ۱۵۰۰ متر تور دام ماهیگیری و دو مورد قایق و چهار حلقه تیوپ در سد شهر چای ارومیه شدند.

در گزارشی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سلسله گفت:یگان حفاظت محیط زیست شهرستان سلسله یک گروه متخلف زیست محیطی و شکارچی غیرمجاز کبوتران وحشی را همراه یک قبضه اسلحه ساچمه‌زنی در منطقه ی حفاظت شده سفیدکوه خرم آباد دستگیر کردند.

در گزارشی دیگر نیز، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر از دستگیری شکارچی غیرمجاز به همراه یک قبضه سلاح جنگی فاقد مجوز به همراه یک لاشه بزکوهی در بخش بوشکان خبر داد.

همچنین، رئیس پارک ملی صیدوا و منطقه حفاظت‌شده پرور از دستگیری یک شکارچی سابقه‌دار در این منطقه خبر داد و گفت: در عملیات انجام‌شده، اسلحه و مهمات از متهم کشف شد.

علاوه بر این، جانشین فرمانده انتظامی استان هرمزگان گفت: مأموران انتظامی مستقر در پاسگاه ایست و بازرسی لاورچهو شهرستان پارسیان روز گذشته حین کنترل خودروهای عبوری محور مواصلاتی لنگه به پارسیان به یک دستگاه خودرو سواری پژو پارس مشکوک شده و دستور توقف دادند. در بازرسی از صندوق عقب این خودرو، یک قطعه پرنده شکاری عقاب و یک دستگاه ردیاب پرنده فاقد مجوز و قاچاق کشف کردند. وی خاطر نشان کرد که متهم دستگیر و تحویل مراجع قضایی داده شد.

در خبری، مدیرکل حفاظت محیط زیست قزوین با تاکید بر همراهی جوامع محلی و نقش‌آفرینی زنان در پاسداری از طبیعت استان از دستگیری ۹۹ شکارچی توسط محیط زیست استان خبر داد.

افزون بر این، رئیس یگان حفاظت محیط زیست استان اردبیل از دستگیری دو شکارچی متخلف در مناطق مختلف این استان خبر داد.

همچنین، مسوول منطقه حفاظت شده کرکس نطنز گفت: در راستای حفاظت از تنوع زیستی و اعمال قاطع قانون علیه متخلفان منابع طبیعی، یگان حفاظت محیط زیست این منطقه موفق به دستگیری ۲ شکارچی غیرمجاز شد. مرتضی خورشیدی افزود: از این متخلفان یک قبضه اسلحه برنو قاچاق، یک قبضه سلاح جنگی سیمینوف، لاشه یک کل وحشی، مهمات جنگی شامل تیر جنگی کلاشینکف و فشنگ برنو، دوربین دوچشمی و دیگر وسایل شکار و صید کشف و توقیف شد. پرونده این متخلفان برای بررسی بیشتر به مراجع قضایی ارسال شد.

علاوه بر این، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست هوراند از دستگیری دو متخلف صید غیرمجاز پرندگان در جنگل‌های این شهرستان خبر داد.

در گزارشی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دهگلان گفت: سه متخلف شکار در زیستگاه کوه پنجه‌علی واقع در محدوده منطقه حفاظت‌شده بدر و پریشان این شهرستان دستگیر شدند.

افزون بر این، فرمانده انتظامی تبریز از توقیف دو دستگاه وانت نیسان و کشف بیش از پنج تن چوب قاچاق به ارزش یک میلیون تومان در این شهر خبر داد.

در گزارشی دیگری، فرمانده انتظامی شهرستان اردبیل از کشف و توقیف بیش از ۲.۵ تن الوار جنگلی قاچاق در یکی از روستاهای بخش هیر خبر داد.

همجنین، ماموران یگان حفاظت محیط زیست مازندران در یک هفته گذشته ۲۵ قبضه سلاح غیر مجاز از شکارچیان کشف و ضبط کردند.

از سوی دیگر، فرمانده انتظامی الیگودرز گفت: ۲۲ تن زغال بلوط فاقد مجوز به ارزش چهار میلیارد تومان در این شهرستان کشف و ضبط شد.

در خبری، رئیس اداره حفاظت محیط زیست سرپل‌ذهاب گفت: در پی پایش شبانه‌روزی پناهگاه حیات‌وحش قراویز، یک گروه شکارچی غیرمجاز پیش از اقدام به شکار شناسایی و توسط محیط‌بانان دستگیر شد.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای تبریز ۱۴۹، خرمشهر ۱۳۰، شوشتر ۱۲۴، آبادان ۱۵۴، ماهشهر ۱۶۷، بهبهان ۱۴۲، اهواز ۱۴۲، ملاثانی ۱۳۵، آغاجاری ۱۲۵، ایذه ۱۱۳، باغملک ۱۰۸، تهران ۱۶۵، سوسنگرد ۱۵۴، شادگان ۱۰۵، کارون ۱۷۱، بجنورد ۱۴۳، اصفهان ۱۸۰، مهاباد ۱۶۱، مشهد ۱۶۳، ارومیه ۱۲۶، کرج ۱۳۶، اراک ۱۲۱، قم ۱۰۱، نظرآباد ۱۳۷، ساوجبلاغ ۱۵۰، چهارباغ ۱۳۷، اشتهارد ۱۵۰، شیراز ۱۱۶، آبیک ۱۷۳، تاکستان ۱۶۳، قزوین ۱۴۷، بوئین زهرا ۱۳۷، بهمئی ۱۶۲، منجیل ۱۲۸، سمنان ۱۴۹، گرمسار ۱۴۶، کردآباد ۲۰۵، دزفول ۱۵۹، هویزه ۱۵۹، لامرد ۱۵۵ و شاهرود ۱۲۹ برای گروه‌های حساس، ناسالم برای تمام گروه‌ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

در گزارشی، رئیس پلیس راهور فراجا، در تشریح وضعیت آلودگی‌های متحرک و سهم خودرو‌های دیزلی در آلودگی کلان‌شهر‌ها با استناد به آخرین آمار‌های سازمان محیط‌زیست اظهار کرد: معمولاً خودرو‌های دیزلی بیشترین سهم را در تولید آلایندگی دارند و در این میان، بخش قابل توجهی از ناوگان شهرداری‌ها نیز دیزلی است.

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

در هفته‌ای که گذشت، آذر منصوری، رییس جبهه اصلاحات ایران، با اشاره به خشکی زاینده‌رود تاکید کرد که حدود ۸۰٪ از این بحران به دلیل سوءمدیریت منابع آب، توسعه بدون برنامه کشاورزی و قطع شدن آبریزها رخ داده و تنها ۲۰٪ آن به کم‌بارشی و تغییرات اقلیمی مرتبط است.

همچنین، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور اعلام کرد: اکنون علاوه بر استان تهران، استان‌های خراسان رضوی، مرکزی، اصفهان، یزد و هرمزگان نیز درگیر تنش آبی هستند.

علاوه بر این، به گفته معاون شرکت آب منطقه‌ای تهران، ذخیره آب شرب پنج سد استان تهران به ۱۷۰ میلیون متر مکعب رسیده که نسبت به ۳۸۰ میلیون متر مکعب سال گذشته تقریبا نصف شده است.

افزون بر این، روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل گفت: مخازن سدها شرایط مطلوبی ندارند اما در سد یامچی منبع تامین آب شهر اردبیل با بهره‌گیری از شیوه‌های مناسب مدیریت مصرف و هدایت آب چشمه ها و رودخانه های بالادست، ۱۸ میلیون متر مکعب آب موجود است.

در گزارشی، تهران امسال وارد خشک‌ترین سال آبی خود در ۶۰ سال اخیر شده و بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان بارندگی ثبت‌شده در ماه‌های اخیر فاصله‌ای چشمگیر با میانگین بلندمدت دارد. مجموع بارش‌های سال جاری تنها چند میلی‌متر بوده، در حالی که برای این مقطع زمانی انتظار حدود ۷۵ میلی‌متر بارش وجود داشته است؛ به این ترتیب پایتخت با ۹۷ درصد عقب‌ماندگی بارشی مواجه است.

در خبری، رئیس مرکز پیش بینی اداره کل هواشناسی کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه سامانه بارشی از روز دوشنبه ۱۷ آذرماه وارد استان می‌شود، گفت: برای پیشگیری از خسارت‌های این پدیده هشدار نارنجی صادر شده است.

در گزارش دیگری، رئیس قوه قضائیه در زنجان با تاکید بر اینکه امنیت غذایی و کشاورزی، مسئله مهم استقلال کشور است، گفت: مدیران با تدبیر بر چالش خشکسالی فائق آیند. چالش خشکسالی با مدیریت جهادی رفع می‌شود.

همچنین، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم گفت: با توجه به خشکسالی‌های پیاپی در استان خراسان جنوبی در چشمه‌ها ۴۰٪ کاهش آب داشتیم.

افرون بر این، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست، با اشاره به اشباع چالش‌های محیط‌زیستی در کشور تاکید کرد شرایط خشکسالی که امروز در فلات مرکزی دیده می‌شود، طی پنج تا ۱۰ سال آینده شمال کشور را نیز درگیر خواهد کرد.

علاوه بر این، رئیس اداره محیط‌ زیست ورامین با اعلام اینکه تالاب بندعلیخان «کاملاً خشک» شده است از عدم تخصیص حقابه زیستی این پهنه طی یک سال گذشته انتقاد کرد و گفت: با وجود جریان مناسب در رودخانه شور همه آب به سمت قم هدایت می‌شود و تالاب هیچ سهمی ندارد.

در خبری دیگر، ایرج حیدریان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به وضعیت نامطلوب بارندگی و منابع آب استان گفت: میزان بارندگی سال گذشته در گلستان ۳۴۳ میلی‌متر بود که نسبت به سال قبل ۳۷٪ و نسبت به آمار بلندمدت ۲۷٪ کاهش نشان می‌دهد.

در گزارشی، مدیرعامل آبفای اصفهان اعلام کرد سد زاینده‌رود که تأمین‌کننده آب ۹۵ شهر در چهار استان کشور است، اکنون تنها حدود ۸٪ ذخیره دارد.

از سوی دیگر، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی، یکی از چالش‌های جدی حوزه آب روستایی را آبرسانی سیار دانست و گفت: در حال حاضر ۹۳ روستای استان با استفاده از ۱۳ تانکر سیار آبرسانی می‌شوند. این عدد رقم بزرگی است و نشان‌دهنده فشار مضاعف بر منابع و شبکه تأمین آب استان است. امیر فاطمی، با بیان اینکه ۸۳۹ روستا در این استان وجود دارد و از این تعداد، ۷۳۱ روستا زیر پوشش خدمات شرکت آب و فاضلاب قرار دارند، اعلام کرد: ۳۹ روستای بالای ۲۰ خانوار همچنان خارج از پوشش شرکت هستند.

همچنین، معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران گفت: کاهش تراز دریای خزر، کمبود بارش‌ها و نرسیدن حقابه سبب خشک شدن ۲۰ هزار هکتار از تالاب میانکاله شده است.

بحران فرونشست زمین در ایران 

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.