خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۷۴ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت دستکم ۲۴ شکارچی غیرمجاز بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۲۸ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به آتش سوزی منابع طبیعی کشور، بحران فرونشست، پسماند و آلاینده های محیط زیستی اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش 

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته ای که گذشت، لاشه سه قلاده فک خزری در ساحل سرخرود شهرستان محمودآباد پیدا شد.

همچنین، یک قطعه پلیکان سفید مهاجر که به‌دلیل ضعف جسمانی در مرز ایران و افغانستان فرود آمده بود، توسط نیروهای تیپ ۲۷۷ به محیط زیست تایباد تحویل داده شد.

در پی برخورد یک مینی‌بوس با گله گوسفندان در حال کوچ در بابل، ۵۰ رأس در دم تلف و ده‌ها رأس دیگر زخمی شدند. برخی گوسفندان به دلیل شکستگی دست و پا ذبح شدند و احتمال افزایش تلفات وجود دارد. مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: حضور سه قلاده یوزپلنگ آسیایی در منطقه مشترک بین استان‌های خراسان رضوی و سمنان ثبت و تصویر برداری شد.

از سوی دیگر، اسکندر زند، عضو شورای عالی محیط زیست در نشست تخصصی کارکردها، تنوع زیستی و ارزش‌گذاری اقتصادی زاگرس با تأکید بر اهمیت تنوع زیستی در ایران اظهار کرد: تاکنون حدود ۵۴ هزار گونه زیستی در کشور شناسایی شده که متأسفانه بیش از ۵۰ درصد آنها در معرض خطر قرار دارند.

افزون بر این، بر اساس آخرین اطلاعات اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ۱۵۴ گونه از مهره‌داران ایران در فهرست گونه‌های در معرض تهدید انقراض قرار دارد.

جعفر شیخ‌ جلیلی، عضو هیئت‌مدیره انجمن «ژین‌بانان سروشتی بوکان»، اعلام کرد که گونه بومی میش‌مرغ به‌دلیل تخریب زیستگاه ناشی از ساخت‌وساز، کشاورزی مدرن و انتقال خطوط برق، در معرض انقراض قرار دارد.

طبق اعلام روابط عمومی محیط زیست فارس، یک قلاده خرس قهوه‌ای ماده در منطقه ابرج توسط شکارچیان غیرمجاز کشته شد که این حادثه منجر به یتیم شدن دو توله خرس شد.

علاوه بر این، در شهرستان جم چندین مورد لاشه حیوانات وحشی و کمیاب که درحال انقراض هستند را در حوالی کوهستان های روستای بیدخوار جم مشاهده شده است.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی 

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۲۴ شکارچی غیرمجاز در شهرستانهای قوچان، فیروزه، سوادکوه، دزفول، دشتستان، شاهرود و استان لرستان بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

در هفته ای که گذشت، شش صیاد متخلف که در فصل ممنوعه اقدام به صید ماهی در رودخانه دز کرده بودند دستگیر شدند.

لازم به ذکر است، مأموران منابع طبیعی گرمی با حکم قضایی و در حضور مقام قضایی و نیروی انتظامی، ۱۶۱ نهال گردو را در اراضی ملی بخش انگوت قطع کردند. به گفته اداره‌کل منابع طبیعی اردبیل، این اقدام در پی تصرف غیرمجاز اراضی ملی و بی‌توجهی متخلف به اخطارهای قانونی صورت گرفته است.

حق تنفس و هوای پاک 

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مشهد ۱۴۷، بجنورد ۵۰۰، حاجی آباد ۱۰۶، کرمان ۵۰۰، سرایان ۱۰۲، خواف ۱۲۵، شیروان ۱۱۵، تهران ۱۲۱، امیدیه ۱۶۳، هندیجان ۱۵۷، ماهشهر ۱۵۶، رامهرمز ۱۵۲، گتوند ۱۴۸، آغاجاری ۱۳۹، بهبهان ۱۶۶، شادگان ۱۲۲، خرمشهر ۱۳۱، سوسنگرد ۱۰۷، هندیجان ۱۵۷، اهواز ۱۱۶، کاشان ۱۸۲، زابل ۵۰۰، نیمروز ۵۰۰، زهک ۵۰۰، فهرج ۵۰۰، ساوجبلاغ ۱۵۹، فردیس ۱۲۱، کرج ۱۰۹ و نظرآباد ۱۰۷  ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم برای تمام گروه‌ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

افزون بر این، مدیرکل هواشناسی زنجان گفت: با توجه به پیش بینی وزش شدید باد از بعد از ظهر روز سه شنبه ۳۰ اردیبهشت ماه، گرد و غبار آسمان استان را فرا می گیرد و هوا برای گروه‌های حساس ناسالم است.

خبرگزاری مهر با انتشار گزارشی اعلام کرد کارشناسان محیط‌زیست، مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های اطراف مشهد را عامل اصلی آلودگی هوا و افزایش بیماری‌های تنفسی در این شهر دانسته‌اند.

هجوم ریزگردهای صحرای قره‌قوم در ترکمنستان آسمان خراسان شمالی را در چنبره غبار فروبرده و شاخص آلودگی در بجنورد را به وضعیت بحرانی رساند.

رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط اعلام کرد: “براساس نتایج یک نظرسنجی انجام‌شده در استان تهران، سالانه جان ۵۰ هزار نفر بر اثر آلودگی ناشی از ذرات معلق از دست می‌رود.”

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی 

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

به گزارش منابع رسمی، ضعیت ذخیره آبی سدهای ایران در اردیبهشت ۱۴۰۴، به‌ویژه در پی چهار سال خشکسالی متوالی، همچنان بحرانی است.

در پی تداوم خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها در ماه‌های اخیر، رودخانه جاجرود که یکی از منابع مهم تأمین آب در شرق استان تهران به شمار می‌رود، به طور کامل خشک شده است.

از زمان آغاز ثبت داده‌های هیدرولوژیکی مربوط به حجم و تراز آبی دریاچه ارومیه، تاکنون در هیچ دوره‌ای از اردیبهشت‌ماه، این پهنه آبی با چنین کاهش بی‌سابقه‌ای در سطح و حجم آب مواجه نبوده است.

افزون بر این،  مدیرکل حفاظت از محیط زیست آذربایجان شرقی از کاهش تراز سطح آب دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: تراز امروز سطح آب دریاچه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۳ سانتیمتر کمتر شده است.

به گزارش تسنیم، نادرقلی ابراهیمی رئیس مجمع نمایندگان استان مرکزی گفت: اکنون به لحاظ وضعیت منابع آبی در شرایط دشواری قرار داریم و تنها راه عبور از آن، همدلی، برنامه‌ریزی و اراده جدی است.

 مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی از ثبت کاهش ۴۵ درصدی بارش‌ها و افزایش دمای میانگین خراسان شمالی و قرارگیری در آستانه یک دوره تنش آبی خبر داد.

خشکسالی و کم‌آبی شدید زندگی ساکنان روستاهای ایلام را با چالش‌های جدی روبرو کرده منابع آبی این مناطق به شدت کاهش یافته و مردم با مشکلات فراوانی در تأمین آب مواجه هستند.

به گزارش تسنیم، علی شهبازی معاون سازمان آب و برق خوزستان گفت: خشکسالی بی‌سابقه در حوضه کارون بزرگ، به همراه کاهش ورودی آب از عراق، موجب افت شدید منابع آبی ورودی به استان شده است.

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، احداث پتروشیمی در منطقه میانکاله با وجود خشکی تدریجی تالاب و تهدید اکوسیستم، واکنش شدید کارشناسان را به‌دنبال داشته است. علی ارواحی، کارشناس زیست‌محیطی، هشدار داده که اجرای این طرح، روند نابودی تالاب را تسریع می‌کند و به معیشت، امنیت غذایی و سلامت جوامع محلی آسیب می‌زند.

 مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: خراسان رضوی برای چهارمین سال پیاپی شرایط خشکسالی را تجربه و میزان بارندگی در سال زراعی کاهش یافته است. همچنین، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: حجم آب در مخازن سدهای استان تا روز ۳۰ اردیبهشت ماه سال جاری ۳۱ درصد کاهش پیدا کرده است.

بحران فرونشست زمین در ایران 

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

به گزارش منابع رسمی، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باعث تخریب آبخوان‌ها و کاهش توان ذخیره‌سازی آن‌ها شده است. پدیده فرونشست زمین به ۹۰ درصد دشت‌های کشور سرایت کرده و وضعیت بسیاری از آن‌ها بحرانی گزارش شده است.

علی بیت‌اللهی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام کرد که پدیده فرونشست ۳۰ استان کشور را درگیر کرده و تنها استان گیلان از آن در امان مانده است. به گفته او، ۱۸ استان با فرونشست بالای ۱۰ سانتیمتر در سال مواجه‌اند و ۹ استان شامل خراسان رضوی، فارس، کرمان، اصفهان، تهران، گلستان، سمنان، یزد و آذربایجان غربی، بیشترین درگیری را با این پدیده دارند. کرمان، البرز، قم و تهران نیز بالاترین نرخ فرونشست سالانه را ثبت کرده‌اند.

استاندار اصفهان نسبت به وضعیت بناهای تاریخی اصفهان هشدار داد و گفت: این بناها به دلیل کم‌آبی و مدیریت نادرست در حال تخریب هستند و بافت فرسوده شهری و سازه‌های بیمارستان‌های قدیمی نیز با چالش‌های جدی مواجه‌اند.

آتش سوزی منابع طبیعی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشته بیش از ۱۲۳ هکتار از جنگل ها و منابع طبیعی در شهرهای مختلف ایران دچار حریق شد.

آتش‌سوزی در ارتفاعات روستای توتنگ و قله هماگ بندرعباس تاکنون حدود ۲۰ هکتار را طعمه حریق کرده است.

فرماندار دزفول از وقوع آتش‌سوزی گسترده در پارک ملی دز خبر داد و گفت بخش‌های زیادی از این منطقه طبیعی در معرض خطر است. همچنین، آتش‌سوزی در مراتع سالند از توابع دزفول رخ داد. از سوی دیگر، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بخش چاروسا در کهگیلویه بزرگ از خاکستر شدن چهار هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی این بخش خبرداد.

روز پنجشنبه ۱ خردادماه، آتش‌سوزی گسترده‌ای در منطقه «شرفه ره» شهرستان چوار آغاز شده بود، که پس از حدود هفت ساعت مهار شد. این آتش‌سوزی بیش از سه هکتار زمین کشاورزی و یک هکتار از عرصه‌های ملی طعمه حریق شد.

افزون بر این، در پی وقوع آتش‌سوزی در اراضی ملی و جنگلی منطقه سرفراش معمولان، حدود دو هکتار از اراضی مرتعی و ملی دچار آسیب سطحی شد. مدیرکل مدیریت بحران خوزستان از مهار آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی باغملک، دهدز و ایذه با همکاری نیروهای استانی و ملی خبر داد. عبدالهی همچنین گفت عملیات مهار آتش‌سوزی در جنگل‌های دز، زاویه‌ها و کوه شول اندیکا همچنان ادامه دارد.

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دزپارت از مهار آتش‌سوزی جنگل‌های این شهرستان در منطقه بلوط‌بلند خبر داد و گفت: با کمک نیروهای امدادی شهرستان و با مشارکت اکیپ‌های اعزامی از استان ، آتش‌سوزی مهار و از پیشروی آن جلوگیری شد.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان گیلان‌غرب از آتش سوزی حدود ۶۰ هکتار مزارع گندم و جو روستای میرابه از توابع دهستان گورسفید شهرستان گیلان‌غرب خبر داد. همچنین، آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی لوداب کهگیلویه و بویراحمد رخ داد که مهار شد.

علاوه بر این، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام از مهار حادثه آتش سوزی جنگل ها و مراتع کوهستانی شهرستان هلیلان در شمال خاوری استان داد.

افزون بر این، رییس اداره حفاظت محیط زیست بروجن چهارمحال و بختیاری با اشاره‌ به اینکه ظهر روز دوشنبه تالاب دهنو دجار آتش‌سوزی شد گفت: در این آتش‌سوزی چهار هکتار عرصه تالابی طعمه حریق شد.

فرماندار سرپل‌ذهاب عصر روز دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ماه، با اشاره به وقوع آتش سوزی در چندین جبهه در مزارع و مراتع این شهرستان گفت: ۱۳ هکتار از مزارع گندم روستای رضا لک و دو روستای بخش قلعه شاهین شامل آسیاب قرمز و عسکرخانی در آتش سوخت.

همچنین، آتش سوزی در جنگل های کبیرکوه شهرستان بدره رخ داد. آتش‌سوزی نیز در کوه سولک شهرستان صیدون استان خوزستان رخ داد که مهار شد. مدیرکل محیط زیست چهارمحال و بختیاری از مهار آتش‌ در منطقه حفاظت شده سبزکوه خبر داد.

رئیس سازمان آتش‌نشانی شیراز گفت: آتش سوزی شامگاه جمعه ۲۷ اردیبهشت ماه در ارتفاعات مشرف به شهرک جوادیه شیراز با تلاش مأموران آتش نشانی مهار شد.

در این هفته، رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان درباره جزییات آتش سوزی باغ‌ها در جیرفت گفت: آتش سوزی در باغات منطقه سردسیری «رمون» موجب از بین رفتن ۲۰ هکتار از باغات این منطقه شد.

مدیرکل منابع طبیعی بوشهر اعلام کرد که ۷۵۰ هکتار جنگل حرا در این استان به‌دلیل عواملی چون پساب میگو، راه‌سازی و نشت نفت در معرض تهدید قرار دارند.

بحران آلاینده های محیط زیستی 

عرصه طبیعی جنگل‌های هیرکانی محدوده “پلهم کتی” چالوس بنا به گزارش اداره حفاظت محیط زیست این شهرستان، نزدیک به سه دهه است که در آن هزاران تن زباله به شیوه سنتی و غیر بهداشتی دفع می شود که بوی تعفن این وضعیت فاجعه، بار فضای شهر و روستاهای اهالی منطقه را آزار می دهد.

به گفته شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، مدیریت نادرست پسماند سالانه حدود ۸۷ هزار میلیارد تومان خسارت زیست‌محیطی به کشور وارد می‌کند. در همین رابطه، طاهر فتح‌الهی، رئیس اداره پسماند محیط زیست لرستان اعلام کرد که در این استان روزانه حدود ۱۲۰۰ تن پسماند خانگی تولید می‌شود که بیشترین مقدار آن مربوط به شهرهای خرم‌آباد با ۳۸۰ تن و بروجرد با ۲۵۰ تن در روز است.

افزون بر این، به گزارش مهر، مختار خانی رئیس اداره محیط زیست ارومیه از مهار آتش‌سوزی ناشی از زباله‌سوزی غیرمجاز در حاشیه این شهر خبر داد و گفت: این اقدام طبق قانون هوای پاک و مجازات اسلامی، جرم محسوب می‌شود.

شهردار خمین با اشاره به اینکه میزان تولید پسماند خانگی در خمین روزانه ۴۵ تن است، گفت: در طول یک سال حدود ۱۵ هزار و ۶۹۳ تن پسماند در این تولید و به کارخانه بازیافت وارد می‌شود.

در هفته ای که گذشت، محمدرضا سلامی رئیس اداره محیط‌زیست تالش و آستارا اعلام کرد که ۶ سردخانه‌دار متخلف به دلیل تخلیه غیرمجاز پسماند کشاورزی در طبیعت به مراجع قضایی معرفی شده‌اند. همچنین، روزانه سه هزار تن پسماند در استان مازندران تولید می‌شود و دو نیروگاه زباله نیمه کاره در ساری و نوشهر وجود دارد.

افزون بر این، در راستای ساماندهی و نظارت بر فعالیت‌های مرتبط با پسماند، ۱۱ مرکز غیرمجاز جمع‌آوری و تفکیک پسماند و ضایعات در منطقه ۲ شهرداری فردیس پلمب شدند.