خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۳۸ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، دستکم ۲۷ شکارچی و صیاد متخلف بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۸ شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ها اعلام شد. از دیگر اخبار محیط زیستی این هفته می‌ توان به تلف شدن یک قلاده گرگ در مهاباد اشاره کرد. افزون بر این، تداوم خشکسالی و همچنین بحران‌ های ناشی از سو مدیریت در مقوله پسماند و آلاینده های محیط زیستی در نقاط مختلف کشور کماکان ادامه دارد که در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

مهدی زارع خورمیزی، متخصص اکولوژی در رابطه با علل تلف شدن حیات وحش در کشور اظهار داشت: عواملی از جمله تخریب زیستگاه، تصادفات جاده‌ای ، شکار غیرمجاز، بیماری‌های حیات وحش و گونه‌های غیربومی و مهاجم از جمله اصلی‌ترین دلایل تلف شدن حیات وحش در کشور ما هستند که متأسفانه در این میان تصادفات جاده‌ای هر روز بیشتر شده و سهم بیشتری را در تلف شدن حیات وحش ایران صاحب می‌شود.

این کارشناس افزود: ما در تحقیقی که در استان یزد انجام دادیم تلفات ۵۰ کفتار را بررسی کردیم که دلیل آن تصادفات جاده‌ای بود. همچنین در جاده مهریز به کرمان هم در طی دو دهه اخیر تلفات ۸ فرد یوزپلنگ را داشته‌ایم. این جاده دقیقاً از وسط دشت آهو می‌گذرد و هر ساله تلفات آهو و به‌ویژه آهوهای باردار که سنگین‌تر هستند و برای عبور از جاده مشکلات بیشتری دارند را در این جاده مشاهده می‌کنیم.

از سوی دیگر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد از پیدا شدن لاشه یک قلاده گرگ که چهار دست و پای وی قطع شده بود، در حاشیه یکی از روستاهای این شهرستان و رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان مریوان از نجات یک بهله شاه بوف زخمی خبر دادند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی نیز اعلام کرد: جمعیت هوبره در ۲۰ سال گذشته بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته و زنگ خطر انقراض این گونه کمیاب در استان به صدا درآمده است. زنده‌گیری و قاچاق هوبره بالغ، جمع‌آوری تخم و جوجه‌های هوبره در زیستگاه‌های تولید مثل توسط سودجویان و شکار به وسیله قوشبازان از جمله این تهدیدات بوده که بیشتر و نه منحصر در مناطق زمستان گذرانی این گونه رخ می‌دهد

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۲۷ شکارچی متخلف در استان های سمنان، فارس، کردستان،همدان، سیستان و بلوچستان، لرستان و یزد بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. علاوه بر این طی هفته گذشته بیش از ۵۸ تن چوب قاچاق در استان های چهارمحال و بختیاری، سمنان و لرستان کشف و ضبط شده و ۴ نفر در این راستا بازداشت شدند.

همچنین رئیس فرمانده یگان حفاظت محیط زیست زنجان اعلام کرد: در ۱۱ ماه گذشته در گشت مشترک حفاظت محیط زیست با منایع طبیعی استان زنجان ۳۰ تن چوب قاچاق جنگلی در شهرستان‌های طارم و زنجان کشف شده است. در این مدت ۱۶ نفر قاچاقچی چوب نیز با تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شده‌اند.

افزون بر این، طبق اعلام رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کهگیلویه، از ابتدای سال جاری تاکنون، یگان حفاظت محیط زیست شهرستان در مناطق تحت مدیریت و آزاد، ۴۲ نفر متخلف شکار و صید را دستگیر و به مراجع قضائی معرفی کرده است.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اراک ۱۴۹، اصفهان ۱۶۸، تبریز ۱۰۹، اهواز ۱۱۱، تهران ۱۱۰، مشهد ۱۳۶، مسجد سلیمان ۱۲۹ و ماهشهر ۱۰۹ ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد.

همچنین بر اساس گزارشات، بخشی از جنگل‌های استان اردبیل در سال‌های اخیر با وجود استقرار یگان‌های حفاظتی در گلوگاه‌های جنگلی، زیر پای گردشگران و مسافران و همچنین زیر تیغ سودجویان از بین رفته و این منطقه بکر در معرض تخریب پوشش گیاهی و بیابان‌زایی قرار گرفته است. قاچاق چوب، بهره‌برداری بی‌رویه از جنگل، بهره‌برداری و قطع غیرمجاز درخت به منظور استفاده در نجاری‌ها، قطع سرشاخه درختان به منظور تامین خوراک دام به خصوص در فصل زمستان، تبدیل جنگل به عرصه چرای دام، آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی توسط جنگل‌نشینان و چوپان‌ها و لگدکوب شدن خاک جنگل توسط دام از عمده‌ترین علل تخریب جنگل‌های استان اردبیل در سال‌های اخیر بوده است.

 قطع درختان کهنسال حاشیه رودخانه کورکورسر در روستای کردیکلا واقع در شهرستان نوشهر از دیگر اخباری است که طی هفته گذشته نگرانی های زیادی را به دنبال داشته است.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت، وقوع دستکم سه فقره آتش سوزی در مناطق مختلف کشور موجب از بین رفتن ۳۱ هکتار از منابع طبیعی استان های گیلان و آذربایجان غربی شد.

خشکسالی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود و عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

بر همین اساس در نتیجه فقدان مدیریت کارآمد، خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است.

در همین راستا معاون مهندسی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور اعلام کرد: در حال حاضر ۲۷۰ شهر کشور با تنش آبی مواجه هستند.

بر اساس گزارشات منتشر شده، کشور ما و به خصوص خراسان رضوی در وضعیت قرمزترین حالت هشدار خشکسالی و تشنگی قرار دارد و اگر این شرایط ادامه پیدا کند ما در نهایت زیستگاه خود یعنی خراسان رضوی را از لحاظ آبی، خاکی، تنوع زندگی در این زیستگاه، جانوران و گیاهان به‌ تدریج از دست می‌دهیم.

مدیرکل هواشناسی لرستان نیز اعلام کرد که در سال زراعی جاری کمترین بارش‌ها در استان مربوط به کوهدشت بوده است.  بارش استان لرستان از ابتدای سال زراعی یک مهر تا یک اسفند ۱۴۰۱ به میزان ۲۷۸ میلی متر بوده است که نسبت به سال گذشته ۹ درصد افزایش و نسبت به میانگین بلند مدت در مدت مشابه هشت درصد کاهش بارندگی داشته است.

کمبود آب در سدها، یکی دیگر از مشکلات موجود در کشور است موجب نگرانی شماری از متخصصان شده است. مدیرعامل آب منطقه ای کرمان در این خصوص گفت: امسال در مجموع شاهد افت میزان بارندگی در استان کرمان هستیم و به همین نسبت نیز میزان آب سدهای استان کاهش یافته است که می‌تواند در فصل تابستان استان را با چالش تأمین آب مواجه کند.

همچنین مخازن سدهای پنج‌گانه تهران با کسری ۸۵ میلیون متر مکعبی نسبت به سال گذشته روبه رو شده‌اند و آب ورودی به سدهای تهران در سال آبی جاری با کاهش ۲۱ درصدی روبرو بوده است.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

در هفته ای که گذشت، معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان مدیریت پسماند اعلام کرد که روزانه در حدود پنج هزار و ۵۰۰ تن تا شش هزار تن در تهران زباله جمع‌آوری می‌شود که اندازه ۳۵ فروند هواپیمای بویینگ است. به دنبال این امر، روزانه در شهر تهران ۹۷ میلیون قطعه پلاستیک وارد چرخه زباله می‌شود که بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ سال طول می‌کشد که به طبیعت بازگردد.

ایران بین ۱۰ کشور نخست در مصرف و تولید پسماندهای پلاستیکی قرار دارد.

همچنین طبق گزارش شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی گستره آلودگی آب های زیرزمینی منطقه راه آهن تبریز از سال ۱۳۸۹ تا سال ۱۴۰۱ افزایش قابل توجهی داشته است و این امر بر بهداشت و سلامت مردم، معیشت، کسب و کار کشاورزان شاغل در منطقه، تامین آب مورد نیاز محصولات کشاورزی و در نتیجه تهدید سلامت عمومی مردم تأثیر زیادی دارد.

در این میان، سرپرست معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل آذربایجان شرقی با بیان اینکه آلودگی نفتی اراضی کشاورزی منطقه غرب تبریز واقع در منطقه راه آهن رو به گسترش است، بر لزوم شناسایی منشاء و میزان آلودگی نفتی منابع آب زیرزمینی این منطقه تاکید کرد.