خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه‌های اخیر به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به‌شدت آسیب دیده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۲ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه‌سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌‌ای که گذشت لاشه دو رأس کل و بز وحشی در لردگان کشف شد و چندین پرنده دریایی در ساحل اُشیان چابکسر تلف شدند. همچنین، بیش از ۵۴ شکارچی  و صیاد غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. افزون بر این، بر اساس گزارشات منتشر شده، بیش از ۵۴ تن چوب قاچاق کشف و ضبط شد. از سوی دیگر، شاخص کیفی هوا دستکم در ۲۷ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران خشکسالی، پسماندها و آلاینده‌ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان لردگان از کشف لاشه دو رأس کل و بز وحشی در این شهرستان خبر داد.

از سوی دیگر، شبکه دامپزشکی شهرستان رودسر از تلف شدن چند پرنده دریایی در ساحل اُشیان چابکسر خبر داد و اعلام کرد: بررسی‌های میدانی و آزمایشگاهی انجام‌شده نشان می‌دهد پرندگان هنگام شیرجه‌زدن برای شکار ماهی، به‌صورت دسته‌جمعی در تور صیادان گرفتار شده و تلف شدند.

در هفته‌ای که سپری شد، رسانه های داخلی از مشاهده لک‌لک سیاهِ نادر پس از هفت سال در زهک سیستان و بلوچستان و پرنده ارزشمند هما (کرکس ریش‌دار) نیز در منطقه حفاظت‌شده قیصری شهرستان کوهرنگ خبر دادند.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی‌رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

در گزارش‌های این هفته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از ۳۰ شکارچی و صیاد غیرمجاز و متخلف محیط زیستی در شهرستان‌های بندرترکمن، مهدیشهر، مرودشت، چاراویماق، میانه، هوراند، فاروج، ری، مشهد، شاهرود، سنقروکلیایی، میناب، اردکان و استان فارس، بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر، بیش از ۶۴ تن چوب قاچاق در شهرهای آمل، کامیاران، رستم، صومعه سرا، کاشان و استان کهگیلویه و بویراحمد ضبط و در این راستا ۲۴ قاچاقچی چوب بازداشت شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای، اهواز ۱۵۵، کارون ۱۵۱، آبادان ۱۵۷، خرمشهر ۱۵۶، شوشتر ۱۳۷، بندر ماهشهر ۱۲۶، ملاثانی ۱۱۶، شادگان ۱۱۳، بهبان ۱۲۴، بوشهر ۵۰۰، کنگان ۲۱۳، عسلویه ۲۲۲، دشتستان ۲۳۶، بجنورد ۱۴۱، تبریز ۱۰۲، شیراز ۱۳۰، مشهد ۱۰۹، سوسنگرد ۱۳۰، امیدیه ۱۱۲، قزوین ۱۶۰، تاکستان ۱۵۹، آبیک ۱۶۹، بوئین زهرا ۱۶۲، اصفهان ۱۳۷ و کاشان ۱۶۳، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم برای تمام گروه‌ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

خبرگزاری صداوسیما نیز اعلام کرد روز چهارشنبه ۳ دی‌ماه هوای ایوانکی در وضعیت قرمز و گرمسار نیز در وضعیت نارنجی قرار داشتند.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

در هفته ای که گذشت، وزیر نیرو با تأکید بر تداوم بحران کم‌آبی کشور اعلام کرد ایران حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب بدهی آبی به طبیعت دارد و حتی بارش‌های اخیر نیز جبران‌کننده کم‌بارشی‌های سال‌های گذشته نیست.

همچنین، رئیس دانشگاه تهران، با تشریح وضعیت بحرانی منابع آبی کشور هشدار داد که بر اساس شاخص‌های بین‌المللی، ایران در مرز بحران قطعی آب قرار دارد و با وجود ممنوعیت برداشت آب در مناطق دچار بحران و کمبود آب، اگر یک قطره آب هم برداشت نشود، ۲۰۰ سال طول می‌کشد تا سفره‌های آب زیرزمینی احیا شود.

به گزارش خبرگزاری دانشجو که در این هفته منتشر شد، خلیج گرگان بر لبه نقطه بی‌بازگشت و نابودی دائمی قرار گرفته است. تنها دستور سریع و قاطع رئیس دولت چهاردهم برای تخصیص بی‌درنگ اعتبارات کافی و آغاز عملیات اجرایی فوری پمپاژ آب و لایروبی می‌تواند مانع زوال قطعی این زیست‌بوم تاریخی شود.

افزون بر این، محمد درویش با اشاره به وضعیت خشکسالی کشور گفت آمارهای رسمی نشان می‌دهد ایران با وجود قرار داشتن در شرایط خشکسالی شدید، به‌دلیل نوسانات اقلیمی می‌تواند در بازه‌های کوتاه زمانی شاهد بهبود چشمگیر بارش‌ها باشد؛ به‌گونه‌ای که شدت خشکسالی از ۸۴ درصد در نیمه آذر به ترسالی در پایان همان ماه رسیده است. وی تأکید کرد این شرایط متغیر اقلیمی ضرورت مدیریت علمی آب، بهره‌گیری از دانش بومی و آمادگی برای دوره‌های خشکسالی و ترسالی را دوچندان می‌کند تا تهدید کم‌آبی به بحران‌های گسترده‌تر تبدیل نشود.

خبرگزاری رکنا نیز در گزارشی نوشت: میانگین پرشدگی سدهای کشور به ۳۴ درصد رسیده و حجم ذخایر آب در پایان آذر ۱۴۰۴ با کاهش ۲۲ درصدی نسبت به سال گذشته به ۱۷.۵ میلیارد مترمکعب رسیده است؛ این وضعیت پیش از آغاز فصل گرما، هشدار جدی از شکنندگی منابع آبی و ضرورت تصمیم‌گیری فوری مدیریتی را نشان می‌دهد.

بحران فرونشست زمین در ایران 

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

در هفته ای که گذشت، رییس پلیس راهور مشهد گفت: فرونشست زمین در روز چهارشنبه موجب انسداد بخشی از بلوار پرتردد «حر» در این کلانشهر شد.

بر اساس گزارش خبرگزاری مهر، داده‌های جدید سازمان زمین‌شناسی کشور نشان می‌دهد که پهنه فرونشست در شهر اصفهان گسترش یافته و آثار تاریخی که تا سه سال پیش خارج از پهنه فرونشست بودند اکنون در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

مهری در گزارش دیگری اعلام کرد: پدیده فرونشست زمین که طی سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی کشور تبدیل شده،امروز بخش‌هایی از استان کردستان را نیز درگیر کرده و کارشناسان نسبت به پیامدهای آن هشدار می‌دهند.

افزون بر این، عضو هیأت علمی گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران گفت: بیش از ۳۰۰ دشت کشور با پدیده فرونشست زمین مواجه هستند و بسیاری از مناطق نیز با بحران شدید کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کنند که بیشترین میزان فرونشست در همین نقاط مشاهده شده است.

از سوی دیگر، مدیرکل دفتر توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی وزارت جهاد کشاورزی در جلسه روز خاک در سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه، فرونشست زمین را یکی از جدی‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی و عمرانی کشور دانست و گفت: برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی باعث فشرده شدن لایه‌های خاک و در نهایت نشست زمین می‌شود؛ پدیده‌ای که زمین‌های کشاورزی را نابارور و زیرساخت‌های شهری را تخریب می‌کند.

بحران آلاینده های محیط زیستی

در هفته ای که سپری شد، محمدمهدی تندگویان با اشاره به پتانسیل اقتصادی زباله در تهران گفت روزانه حدود ۷۰۰۰ تن زباله تولید می‌شود که اگر به درستی تفکیک و مدیریت شود، می‌تواند درآمد ۳۲ همت (هزار میلیارد تومان) برای شهر ایجاد کند. وی افزود در حال حاضر سازمان پسماند تنها حدود ۲۶۵ میلیارد تومان از این ظرفیت درآمد کسب می‌کند و برای مدیریت زباله‌ها مجبور به استفاده از بودجه عمومی بیش از ۳ همت است. تندگویان تأکید کرد که با بهره‌گیری از فناوری و مدیریت صحیح می‌توان از زباله‌ها محصولات اقتصادی مانند آسفالت، بتن و اسیدهای صنعتی تولید کرد و این درآمدها می‌توانست صرف توسعه مترو و کاهش نیاز به خودروهای شخصی شود.

به گزارش برنا، در حالی که فاضلاب‌های خانگی و صنعتی در دهدشت کهگیلویه و بویراحمد به عنوان تهدیدی برای سلامت شهروندان و مزارع این منطقه تبدیل شده‌ است، وعده تحقق اجرای تصفیه‌خانه فاضلاب همچنان به تعویق افتاده است و بحران فاضلاب را تشدید می‌کند.

همچنین، استاندار مازندران، مهدی یونسی رستمی، وعده داد که ۵۰۰ لیتر بر ثانیه پساب تصفیه‌شده ساری پس از انتقال به نیروگاه زباله‌سوز و نیروگاه نکا، به تالاب میانکاله هدایت شود تا در کنار اقدامات ملی، به کاهش پیامدهای پسروی آب دریا و حمایت از این زیستگاه کمک شود.