خبرگزاری هرانا – بامداد جمعه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵)، از حوالی ساعت ۳:۳۰، موجی از حملات هوایی ارتش اسرائیل به خاک ایران آغاز شد و تا زمان تنظیم این گزارش کماکان ادامه دارد. این حملات که دست‌کم ۱۲ استان کشور را دربر گرفته، در کنار اهداف نظامی، مناطق مسکونی و اماکن غیرنظامی را نیز هدف قرار داده است. بنا بر گزارشات منابع رسمی و محلی، تاکنون دست‌کم ۶۷۸ نفر کشته یا زخمی شده‌اند؛ از جمله چهار کودک، ده‌ها زن و یک امدادگر هلال‌احمر.

ابعاد جغرافیایی و سیر رویدادها

حملات در استان‌های تهران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، اصفهان، ایلام، کرمانشاه، مرکزی، همدان، فارس، خوزستان و کردستان گزارش شده است. موشک‌های بالستیک، موشک‌های کروز هواپرتاب و پهپادهای انتحاری از عمده سلاح‌های به‌کاررفته توصیف شده‌اند؛ با این حال، مقام‌های اسرائیلی تاکنون جزئیاتی از سلاح های به کار رفته در عملیات نظامی خود را منتشر نکرده‌اند.

تلفات و خسارات انسانی

در میان قربانیان، دست‌کم ۳۵ زن و کودک شناسایی شده‌اند. هویت برخی از قربانیان و تفکیک نظامی یا غیرنظامی‌بودن آنان هنوز در دست بررسی است.

چهره‌های شاخص کشته‌شده

رسانه‌های دولتی از جان‌باختن شماری از فرماندهان ارشد نظامی و دانشمندان هسته‌ای خبر داده‌اند؛ از جمله امیرعلی حاجی‌زاده، محمد باقری، حسین سلامی، غلامعلی رشید، مهدی ربانی و داوود شیخیان. همچنین نام دانشمندانی چون عبدالحمید مینوچهر، احمدرضا ذوالفقاری، سید امیرحسین فقهی، محمدمهدی طهرانچی و فریدون عباسی ذکر شده است. گزارش‌ها حاکی از کشته‌شدن اعضای خانواده برخی از این افراد نیز هست.

همچنین، گزارشات متعددی از رویت فعالیتهای نظامی از جمله فعالیت های پدافندی علاوه بر استان های ذکر شده، در شهرهای مختلف کشور از جمله کرمانشاه، اسلامشهر، تبریز، بوشهر، قم، سردشت، پاکدشت، خرم‌آباد، کرج (محمدشهر کرج)، نهاوند، اندیمشک و همچنین اکثر نقاط تهران از جمله پارچین، چیتگر، ستارخان، امیرآباد، خانی آباد نو، لویزان، منطقه ۱۸، چمران جنوب تقاطع همت، منطقه ۱۰، آیت‌الله کاشانی، محله سیزده آبان، مجیدیه و خلیج فارس (منطقه ۱۸ تهران) گزارش شده است. علاوه بر این فعالیت های ذکر شده، در پایگاه‌ها و تأسیسات نظامی از جمله پایگاه شکاری تبریز، فرودگاه مهرآباد، فرودگاه بوشهر، قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء ارتش، پایگاه موشکی کرمانشاه، انبار نظامی اطراف تبریز، گروه پدافند هوایی حضرت معصومه (قم)، پادگان امام علی خرم‌آباد، مرکز راداری شهرستان نهاوند و پایگاه هشتم شکاری اصفهان مشاهده و گزارش شده است.

اختلال در ارتباطات و پیامدهای ثانویه

به‌دنبال حملات، وزارت ارتباطات ایران «به‌دلیل شرایط ویژه کشور» اینترنت را به‌طور موقت محدود کرد. پیام‌رسان واتساپ که دی‌ماه گذشته رفع فیلتر شده بود، دوباره مسدود شد و دسترسی کاربران به خدمات مبتنی بر کلادفلر مختل شد. این اقدام، فعالیت رسانه‌های مستقل، انتقال داده‌های امدادی و دسترسی فوری به اطلاعات را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است.

تحلیل حقوق بشردوستانه بین‌المللی (IHL)

موج حملات جاری مصداق روشن یک مخاصمه مسلحانه بین‌المللی (IAC) است؛ بنابراین تمامی طرف‌ها ملزم به رعایت کنوانسیون‌های ژنو و عرف بین‌المللی‌اند. سه اصل بنیادین «تمایز»، «تناسب» و «احتیاط» حکم می‌کند:

1. تمایز: تفکیک اهداف نظامی و غیرنظامیان؛ حمله مستقیم به مناطق مسکونی، مدارس، مراکز خدمات اجتماعی و پرسنل امدادی، در صورت فقدان استفاده نظامی، ناقض این اصل است.

2. تناسب: حتی در صورت وجود هدف نظامی، اگر خسارت پیش‌بینی‌شده به غیرنظامیان نامتناسب با منفعت نظامی باشد، حمله باید متوقف شود.

3. احتیاط: طرفِ حمله‌کننده موظف است هشدار مؤثر صادر کند و روش یا سلاح کم‌خطرتر برگزیند. تاکنون نشانه‌ای از صدور هشدار قبلی یا تدابیر جایگزین گزارش نشده است.

مرگ امدادگر هلال‌احمر، در صورت انجام وظایف بشردوستانه و بهره‌گیری از علائم شناسایی، ممکن است مستقیماً ناقض ماده ۵۱ پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو باشد. همچنین تلفات زنان و کودکان، توجه به ماده ۷۶ همان پروتکل را الزام‌آور می‌کند.

واکنش‌ها و مطالبه پاسخ‌گویی

ساعاتی پس از آغاز حملات، مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران بیانیه‌ای تفصیلی منتشر کرد و از همه طرف‌های درگیر خواست «به تعهدات الزام‌آور خود تحت حقوق بین‌الملل بشردوستانه پایبند بمانند» و اقدامات زیر را فوراً اجرا کنند:

• شناسایی دقیق اهداف نظامی و اطمینان از عدم هدف قراردادن غیرنظامیان؛

• صدور هشدارهای مؤثر برای فراهم‌سازی زمان پناه‌گیری یا تخلیه؛

• پرهیز از حمله به مناطق پرجمعیت و زیرساخت‌های حیاتی؛

• سنجش تناسب منافع نظامی در برابر آسیب احتمالی به غیرنظامیان.

بیانیه با طرح پرسش‌هایی پیرامون ضرورت اهداف نظامی، کفایت هشدارها و میزان تخریب زیرساخت‌های غیرنظامی، تأکید می‌کند که «رعایت حقوق بین‌الملل بشردوستانه اختیاری نیست؛ بلکه یک تعهد قانونی و اخلاقی است» و هشدار می‌دهد که «هرگونه اقدام مغایر با این اصول، نقض جدی حقوق بین‌الملل بشردوستانه خواهد بود».

بدین ترتیب، مجموعه فعالان نه‌تنها خواستار توقف فوری حملات کور و نامتناسب شد، بلکه تعهد کرد «مستندسازی حوادث، تحلیل الگوهای آسیب و پیگیری پاسخ‌گویی» را به‌طور روزانه ادامه دهد.

نتیجه‌گیری

با ادامه حملات، فقدان اطلاعات شفاف درباره اهداف نظامی، تلفات قابل‌توجه غیرنظامیان، مرگ امدادگران و تخریب زیرساخت‌ها، نگرانی‌ها درباره نقض گسترده حقوق بشردوستانه تشدید شده است. اگر این روند مهار نشود، پیامدهای انسانی ـ از جابه‌جایی جمعیت گرفته تا فروپاشی خدمات ضروری ـ می‌تواند در درازمدت امنیت منطقه‌ای را بیش از پیش تضعیف کند.

خبرگزاری هرانا روند تحولات را به‌طور مستمر پایش کرده و تازه‌ترین اطلاعات میدانی و تحلیلی را منتشر خواهد کرد.