خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۹ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، دستکم ۲۳ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۱۵ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران فرونشست، خشکسالی و آلاینده های محیط زیستی اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، روابط عمومی اداره کل محیط زیست استان مازندران از کشف لاشه خرس قهوه ای سلاخی شده توسط شکارچیان غیرمجاز در سوادکوه خبر داد.

در بازرسی از این شکارچیان غیرمجاز، لاشه یک قلاده خرس قهوه‌ای به همراه یک قبضه اسلحه شکاری غیرمجاز، تعدادی فشنگ و سایر ادوات شکار کشف و ضبط شد. همچنین متهمان با تشکیل پرونده جهت سیر مراحل قانونی به بازداشتگاه منتقل شدند.

از سوی دیگر، خبرگزاری تسنیم از بازداشت عوامل تعقیب و آزار چند قلاده گرگ در شهرستان سوادکوه خبر داد. این افراد با تشکیل پرونده به مرجع قضایی مربوطه تحویل داده شدند.

افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست قزوین گفت: سه منطقه حفاظت شده، چهار منطقه شکار ممنوع و چهار تالاب در قزوین وجود دارد و همچنین ۲۸۹ گونه جانوری در قزوین ثبت شده که از این تعداد ۲۵ گونه در معرض خطر انقراض است.

علاوه بر این، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان گفت: لاشه دو توله پلنگ‌ در تاریخ ۳ اردیبهشت ماه در منطقه کهت شهرستان بافت مشاهده شده است. به گفته وی، اقدامات اولیه برای انتقال لاشه‌ها به مرکز اداره کل صورت گرفت و علت مرگ پس از معاینه دامپزشک و بررسی‌های کارشناسی اطلاع رسانی خواهد شد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته‌ گذشته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۱۱ تن چوب قاچاق در شهرستان های سواد کوه، دره‌شهر، آمل و سقز ضبط و در این راستا دستکم هشت متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت بیش از ۱۵ شکارچی غیرمجاز درشهرستان ری، بیجار، سبزوار، بافق، مرودشت، قیر، کرخه و کارزین بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

فرمانده انتظامی دره‌شهر گفت: مأموران انتظامی این شهرستان در راستای مقابله با قاچاق منابع طبیعی و حفظ محیط زیست، موفق به شناسایی محل نگهداری یک تن چوب قاچاق در یکی از انبارهای شخصی شدند. به گفته وی، در این رابطه یک متهم شناسایی و با تشکیل پرونده به مراجع قانونی تحویل داده شد.

افزون بر این، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سقز گفت: یک متخلف که اقدان به قطع هفت درختان بید وحشی در داخل منطقه حفاظت شده عبدالرزاق شناسایی و دستگیر شد. متهم با تشکیل پرونده به مرجع قضایی تحویل داده شد.

علاوه بر این، سرپرست اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آمل گفت: شش قاچاقی چوب آلات جنگلی در این شهرستان، شناسایی و دستگیر شدند. به گفته وی، از این افراد بیش از سه تن چوب قاچاق ضبط شد. همچنین متهمان با تشکیل پرونده قضایی جهت سیر مراحل قانونی به دادگستری شهرستان تحویل داده شدند.

همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری گفت: چند گونه پرنده وحشی ازجمله پنج عدد طاووس سیلور و سیلور اوپال، ۱۵ عدد اردک ماندارین و یک عدد قرقاول لیدی از یک مرکز غیرمجاز در این شهرستان کشف و ضبط شد. در این راستا یک متهم با تشکیل پرونده به مرجع قضایی مربوطه تحویل داده شد.

از سوی دیگر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست بیجار اعلام کرد: با همکاری پلیس فتا، فردی که اقدام به شکار سه خرگوش کرده و تصاویر آن را در فضای مجازی منتشر نموده بود، شناسایی و دستگیر شد. متهم با تشکیل پرونده به مرجع قانونی ارجاع داده شد.

 در خبری دیگر، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست سبزوار گفت: تعقیب و گریز باند شکارچیان آهو در پناهگاه حیات وحش شیراحمد منجر به دستگیری دو نفر از آنها شد. وی اظهار کرد: از متخلفان یک لاشه آهو، یک قبضه اسلحه غیرمجاز، تعدادی فشنگ و پوست آهو کشف و ضبط و متخلفان به مراجع قانونی معرفی شدند.

افزون بر این، رییس اداره محیط زیست شهرستان بافق یزد از دستگیری سه شکارچی متخلف در مناطق حفاظت شده این شهرستان خبر داد. به گفته وی، یک قبضه سلاح ۳۰۸ قاچاق مجهز به دوربین و صدا خفه کن، تعدادی فشنگ مربوطه و نیز لاشه یک رأس میش وحشی از متخلفان کشف شد. این متهمان پس از سیر مراحل قانونی و تکمیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شدند.

علاوه بر این، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست پارک ملی کرخه، گفت: سه متخلف صید ماهی با برق ضمن درگیری و تهدید ماموران، توانستند از محل گریخته و متواری شوند. وی با اشاره به اینکه متهمان تحت پیگرد قانونی قرار گرفته اند افزود: صید ماهی با الکترو شوکر پدیده مخرب و فاجعه‌ باری است که در استان خوزستان و در بسیاری از تالاب‌ها و رودخانه‌های استان رواج یافته است.

در خبری دیگر، رؤسای ادارات محیط زیست مرودشت، قیر و کارزین از کشف و ضبط ادوات ماهی‌گیری غیرمجاز متخلفان در سدهای درودزن و سلمان فارسی استان فارس خبر دادند. به گفته آنها در این راستا بیش از ۵۰۰۰ متر تور ماهی‌ گیری به همراه بیش از ۳۰ قطعه ماهی از متخلفین کشف و ضبط شد. پنج متهم نیز با تشکیل پرونده به مراجع قضایی مربوطه تحویل داده شدند.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای خرم آباد ۱۵۲، تبریز ۱۴۳، زنجان ۱۴۵، کرمانشاه ۱۰۲، کنگاور ۱۱۳، تهران ۱۱۲، مشهد ۱۱۰، اصفهان ۱۶۰، بهبهان ۱۶۲، اهواز ۱۵۳، آبادان ۱۰۸، خرمشهر ۱۵۲، رامهرمز ۱۰۴، سوسنگرد ۱۶۲ و هندیجان ۱۵۱ ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه ها اعلام شد.

به گزارش تسنیم، اصفهان در سال گذشته معادل ۱۴۲ روز هوای آلوده داشته که از این تعداد ۱۲۰ روز دارای کیفیت هوای آلوده برای گروه‌های حساس و ۲۲ روز دارای کیفیت هوای آلوده برای عموم بوده است.

علاوه بر این، رییس اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد گفت: افزون بر یک میلیون دستگاه خودرو روزانه در شهر مشهد رفت و آمد می کنند که ۷۰٪ از حجم آلودگی هوای این کلانشهر ناشی از فعالیت خودروها و ناوگان حمل و نقل فرسوده است.

در خبری دیگر، ایرنا در گزارشی اعلام کرد که وجود صنایع آلاینده در خوزستان از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، نیشکر و… موجب شده تا میزان آلایندگی در نقاط شهری و روستایی خوزستان بالا باشد امری که موجب بروز مشکلات بهداشتی و زیست محیطی برای ساکنان این استان شده است.

افزون بر این، رییس هیات ورزش‌های همگانی شهرستان همدان گفت: به دلیل آلودگی شدید هوا و افزایش شاخص آلودگی تا روز جمعه ۵ اردیبهشت ماه، همایش بزرگ پیاده‌ روی خانوادگی همدان لغو شده است.

شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:

از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

در هفته گذشته، مدیرعامل آبفا کشور با تاکید بر لزوم مدیریت منابع آبی در شرایط پنجمین سال خشک و کم‌ بارش کشور گفت: ۴۳ شهر و ۲۲ استان در کشور با تنش آبی مواجه هستند.

افزون بر این، خبرگزاری ایلنا اعلام کرد که بر اساس تازه‌ترین آمار ارائه شده در سال آبی جاری تا ۲۵ فروردین ماه ورودی آب سدها با کاهش ۳۵ درصدی مواجه بوده و منابع آب زیرزمینی نیز با کسری مخزن تجمعی حدود ۱۵۰ میلیارد مترمکعب مواجه است.

از سوی دیگر به گزارش رویداد ۲۴، بوستان جنگلی چیتگر، یکی از بزرگ‌ ترین ریه‌های سبز تهران، این روز‌ها با بحرانی جدی روبه‌روست. هجوم آفات پوست‌خوار، خشکسالی و سوءمدیریت، هزاران درخت را به مرز نابودی کشانده‌. با وجود هشدار‌های مکرر کارشناسان و مسئولان، روند احیای این سرمایه طبیعی همچنان کند و پرابهام پیش می‌رود.

در خبری دیگر خبرگزاری تسنیم اعلام کرد که هرچند لایروبی یکی از کانال‌های آب‌رسان به خلیج گرگان انجام شده اما این پهنه آبی همچنان در معرض خشکی، نابودی و تبدیل شدن به کانونی عظیم از ریزگردهای نمکی قرار دارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره‌کل حفاظت محیط زیست گلستان نیز در این خصوص گفت: تراز آب خلیج گرگان از سال ۱۳۸۵ روند کاهشی داشته است. ما ناگزیر به حفظ ارتباط خلیج با دریای خزر هستیم و به محض قطع ارتباط خلیج با دریا ظرف پنج تا هفت سال خلیج را از دست خواهیم داد. همچنین پهنه‌ای باقی می ماند به مساحت ۵۱ هزار هکتار که پتانسیل تولید گرد و غبار و ریزگرد دارد.

علاوه بر این خبرگزاری تسنیم در گزارشی اعلام کرد، در پی خشکسالی‌های چند سال اخیر در گلستان و کاهش ذخیره آبخوان‌های این استان، سطح آب‌های زیرزمینی به شدت کاهش یافته و با توجه به وابستگی ۹۷٪ آب شرب استان به چاه‌ها، حالا شهرهای گرگان و گنبدکاووس در تأمین آب شرب در وضعیت قرمز قرار گرفته‌اند. این در حالی است که در حال حاضر در مرکز استان گلستان، مردم بیش از ۱۰ ساعت در شبانه روز با قطعی آب مواجه هستند.

در خبری دیگر، محسن جعفری‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان در خصوص وضعیت نگران‌ کننده محیط زیست این استان گفت: استانی که تنوع زیستی بالا، اقلیم منحصر به فرد و منابع طبیعی فراوانی دارد، اما با تهدید هایی جدی نظیر خشکسالی شدید، ریزگردهای گسترده و نابودی تالاب جازموریان مواجه شده است.

به گفته وی، در حال حاضر این استان ۲۹ کانون بحرانی ریزگرد دارد که بیشتر آن‌ها در محدوده‌های فرسایش بادی قرار گرفته‌اند که دو منطقه بسیار مهم تالاب جازموریان در جنوب استان و شهرهای سیرجان، بافت و شهر بابک در غرب استان جزو ۱۱ کانون بحرانی اصلی کشور محسوب می‌شوند.

افزون بر این، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز با اشاره به برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی طی سال‌های اخیر، وضعیت این منابع را بحرانی توصیف کرد و گفت: در سال ۱۳۹۹، متوسط برداشت از منابع زیرزمینی تهران ۱۰ متر مکعب بر ثانیه بود، اما در سال ۱۴۰۳ این میزان به ۱۴.۵ مترمکعب بر ثانیه رسیده است و این نشان می‌دهد، که تداوم خشکسالی و برداشت بیش از حد، قابلیت اطمینان این منابع برای جبران کمبود آب را به شدت کاهش داده است.

به گزارش خبرگزاری مهر، استان بوشهر با کمبود منابع آبی روبرو است. سد رئیسعلی دلواری به عنوان مهمترین منبع آب کشاورزی این استان با افت ذخایر مواجه شده و منابع آب شرب استان نیز وابستگی بیش از ۶۰٪ به استان های مجاور دارد.

خبرگزاری ایلنا نیز در خبری اعلام کرد که، سطح جنگل‌های زاگرس در استان چهار محال و بختیاری ۳۴۵ هزارهکتار است که ۵۵ هزار هکتار آن با آفت کرم جوانه خوار بلوط خشک شده است. شیوع این آفت معمولاً به دلیل تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا و تخریب زیستگاه‌های طبیعی درختان بلوط است.

علاوه بر این، معاون طرح و توسعه ای شرکت آب منطقه ای کردستان گفت: امسال وضعیت بارش ها در بانه بسیار نامناسب بود به طوری که بارش ها نسبت به سال گذشته ۵۱٪ کاهش داشته و این موضوع باعث شده امسال بانه با تنش آبی شدید درگیر شود.

بحران فرونشست زمین در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: ۶۶٪ تالاب‌های کشور به کانون گرد و غبار تبدیل شده‌اند و ۳۰ استان کشور درگیر پدیده فرونشست زمین هستند.

از سوی دیگر، رییس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی با هشدار نسبت به تمرکز بالای جمعیتی در اصفهان گفت: ادامه این روند، با وجود فرونشست زمین و کاهش منابع آبی، این منطقه را به سمت یک فاجعه زیست‌محیطی سوق خواهد داد.

به گفته وی، نرخ فرونشست سالانه در اصفهان حدود ۱۵ سانتی‌متر است که در بازه‌ای ۲۰ ساله به ۳ متر می‌رسد. این نشست به دلیل نامتقارن بودن، اثرات مخربی بر بناهای تاریخی می‌گذارد و در مواردی موجب شکاف در سازه‌ها می‌شود.

در خبری دیگر، مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس یکی از پدیده‌‎های بحرانی در این استان را فرونشست زمین عنوان کرد و گفت: در دشت شیراز، مرودشت، فسا و اغلب استان فارس مشکل فرونشست زمین داریم. برداشت‌های بی‌رویه سفره‌های آب زیرزمینی باعث شده است که دچار این بحران شویم و اکنون خسارات جبران‌ناپذیری بابت این موضوع داشته باشیم.

بحران آلاینده های محیط زیستی

در هفته گذشته، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی گفت: رهاسازی و تخلیه نخاله و پسماند در حاشیه جاده های شهرستان ارومیه تبدیل به چالش جدی محیط زیستی شده است. برای رفع این چالش نیازمند نظارت بیشتر از سوی مسسولین مربوطه و برخورد قانونی با متخلفان است.

از سوی دیگر، شهردار لنگرود از آسیب‌های جدی پروژه کارخانه کمپوست به محیط‌ زیست و سلامت مردم خبر داد و گفت زباله‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کرده‌اند.

وی در ادامه افزود: شهرستان لنگرود که روزانه ۱۲۵ تن زباله تولید می‌کنند، پروژه احداث کارخانه کمپوست را آغاز کردیم، اما متأسفانه به دلیل نبود برنامه‌ ریزی سازمان‌یافته، نه‌ تنها نتوانستیم این معضل را حل کنیم، بلکه به نقاط بکر منطقه آسیب رسانده‌ایم. امروز شاهد هستیم که زباله‌ها وارد سفره‌های مردم شده و این موضوع به معنای تولید بیماری و سرطان برای شهروندان است.

علاوه بر این، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به وضعیت و توپوگرافی استان گفت: طرح مدیریت پسماند استان تاکنون اجرایی نشده و استان در زمینه مدیریت پسماند در وضعیت قابل قبولی ندارد چرا احکام صادره در حوزه مدیریت پسماند بازدارنده نیست. همچنین نبود مدیریت فاضلاب بهداشتی و صنعتی از دیگر دلایل آلاینده آب و خاک در این استان است.

افزون بر این، مهدی خادم‌ثامنی؛ مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست گفت: طبق آماری که سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است، ۱۰۷ همت خسارت محیط زیستی ناشی از پسماندها است که نیاز است در در ماده ۱۶ قانون مدیریت پسماند که مربوط به جرم و جزا است، در نظر گرفته شود.

در خبری دیگر، رییس اداره ماشین آلات اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای استان البرز با اشاره به کم توجهی برخی مسافران به محیط زیست حاشیه راه ها گفت: ماهانه بیش از ۳۰۰ تن زباله و پسماند در حاشیه راههای اصلی این استان جمع آوری می شود.

علاوه بر این، استاندار مازندران بر لزوم ساماندهی زباله در شهر‌های استان تاکید کرد و گفت: ۳۲ کیلومتر از نوار ساحلی محمود آباد سال‌ هاست با مشکل دپو زباله در کنار دریا مواجه است. همچنین ساکنان اطراف دپوی زباله در ساحل محمود آباد، از آلودگی زیست محیطی زباله و بوی بد دپوی زباله رنج می‌بردند. وی نهایتا مدعی شد که تخلیه زباله ساحل محمود آباد در دستور کار قرار گرفته است.

افزون بر این، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست دورود گفت: سه واحد سنگ‌ بری به‌ دلیل تخلفات زیست‌ محیطی، عدم مدیریت و رهاسازی پسماندها و ضایعات با حضور کارشناسان محیط‌ زیست و نیروی انتظامی پلمب شدند.

از سوی دیگر، سمیه رفیعی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی گفت: کمتر از ۱۰٪ از پسماند خطرناک کشور به شیوه اصولی و اساسی تصفیه می‌شود و بیشتر این موارد در حال رهاسازی در بیابان‌ها و مراتع کشور است. حتی سایت‌های موجود هم بیشتر از توان ظرفیت خود درحال پذیرش پسماند‌های خطرناک هستند.

وی همچنین با اشاره به وضعیت خاک سرخ جزیره هرمز گفت: از سال ۹۲ تا سال ۹۵ بیش از ۱۱۱۶ تن خاک سرخ از جزیره هرمز برداشت شده است و نظارتی در بهره‌برداری‌ها و تاراج خاک سرخ در جزیره هرمز نداریم. در این زمینه باید هرچه سریع‌تر دستگاه‌های متولی نظیر محیط زیست اقدامات لازم را انجام دهند.