خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت بیست و سه واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت ۲۹ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ده شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. افزون بر این، بر اساس گزارشات منتشر شده، بیش از پنج هکتار از منابع طبیعی دچار آتش سوزی شدند. همچنین دو گونه جانوری تلف شدند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته ای که گذشت، ویدیویی در رسانه های داخلی منتشر شد که حاکی از تلف شدن یک قلاده خرس قهوه ای در اردبیل، به دلیل بی احتیاطی رانندگان در حین گذر از جاده های بین شهری بود.

همچنین رئیس اداره دامپزشکی شوش اعلام کرد: “۵۷۰ راس گوسفند به علت مسمومیت شدید با آب کشاورزی آلوده به کود اوره در شهرستان تلف و لاشه آنها با نظارت کارشناسان اداره دامپزشکی به صوت بهداشتی دفن شد.”

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از شش تن چوب قاچاق در استان های اردبیل و همدان ضبط و در این راستا سه متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم بیست و شش شکارچی غیرمجاز در استان های هرمزگان، خوزستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، قزوین، گیلان، کرمان و اردبیل بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای شوش ۱۰۳، دزفول ۱۵۳، اهواز ۱۶۲، اندیشمک ۱۵۶، سوسنگرد ۱۵۲، اراک ۱۵۴، شازند ۱۱۴، اصفهان ۱۳۴، ماهشهر ۱۱۸ و شادگان ۱۸۰ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان طالقان اعلام کرد: “یک هکتار از مراتع روستای دیزان از توابع این شهرستان در آتش سوخت.”

همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری لرستان از آتش سوزی مراتع شهرستان پلدختر به دلیل عوامل انسانی خبر داد.

از سوی دیگر، به گفته فرماندار شهر دنا، براثر آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع حفاظت شده دنا در محدوده محور یاسوج به «سی سخت» در استان کهگیلویه و بویراحمد، بیش از چهار هکتار از جنگل‌ها و مراتع این مناطق در شعله‌های آتش سوخت.

رئیس اداره منابع طبیعی وآبخیزداری باشت نیز اعلام کرد: “بیش از ۱۵۹ هکتار از جنگل ها و مراتع این شهرستان در ماه گذشته در قالب دو فقره طعمه حریق شد.”

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان گفت: “مجموع آب ورودی سد اکباتان نسبت به دوره بلند مدت بدلیل خشکسالی و کاهش بارندگی ها بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته است.”

وی افزود: “میانگین ورودی آب به مخزن دریاچه سد اکباتان در بلند مدت معادل ۵۱ میلیون متر مکعب است که این میزان ورودی آب در سال آبی گذشته نیز به ۱۹.۶ میلیون متر مکعب رسیده بود.”

همچنین، بر اساس تحلیل شاخص «استاندارد بارش، تبخیر و تعرق» دوره یکساله تا پایان اسفندماه ۱۴۰۱، حدود ۹۴ درصد از مساحت استان خراسان شمالی درگیر خشکسالی شد.

خشکسالی خراسان شمالی نه تنها باعث ایجاد تنش آبی در حدود ۳۰۰ روستا و چند شهر ایجاد کرد که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از حجم آبدهی قنات ها را نیز کاهش داد به طوری که نیمی از مزارع کشاورزی این خطه شمال کشور را نیز خشکاند و هشت دشت از یازده دشت این استان نیز در زمره دشت های بحرانی قرار گرفتند و با تداوم این روند احتمال قطعی آب نیز در کنار خاموشی برق در استان به عنوان راهکار دم دستی تکرار خواهد شد.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این خصوص گفت: “خشکسالی در سالجاری موجب شده است تا حدود یک سوم از گندمزارهای این استان در سطح ۵۲ هزار و ۷۶۰ هکتار غیرقابل برداشت شود.”