خانه  > slide, بهداشت و محیط زیست  >  تورم بالای مواد خوراکی چه گروهی را هدف گرفته است؟/ احمد علوی

تورم بالای مواد خوراکی چه گروهی را هدف گرفته است؟/ احمد علوی

ماهنامه خط صلح – بنا به تازه ترین گزارش های منتشره مرکز آمار ایران در خصوص تورم و گرانی کالاها، افزایش قیمت گروه خوراکی ها به خصوص مواد پروتئینی نظیر گوشت نسبت به سایر گروه ها سرعت گرفته است. برای مثال به گزارش مرکز آمار ایران، شاخص قیمت در گروه عمده “خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات” بهمن ماه نسبت به ماه قبل ۴٫۵ درصد و در گروه عمده “کالاهای غیر خوراکی و خدمات” ۱٫۱ درصد افزایش به نمایش می گذارد. تغییرات قیمت در بهمن ماه سال جاری نسبت به بهمن ماه ۱۳۹۶ برای این دو گروه به ترتیب  ۶۴٫۳ درصد و ۳۳٫۵ درصد است. در همین راستا، اخبار مربوط به گرانی گوشت بازتاب گسترده ای را در رسانه های  داخل ایران داشت. واکنش مقامات دولتی در واکنش به گرانی ها، اقدامات ضربتی مانند استمداد از واردات و یا ابزارهای دیوان سالارانه نظیر توزیع دولتی کالاها است. مثلاً محمدرضا کلامی، مدیر کل دفتر برنامه ریزی تامین، توزیع و تنظیم بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت می گوید: «مقرر است فهرست یارانه بگیران از سازمان هدفمندی احصا تا در سامانه تجارت داخلی بارگذاری شود، در این صورت فروشگاه‌هایی که به این سامانه متصل هستند، می توانند گوشت تنظیم بازاری را برای گروه های هدف عرضه کنند». اقداماتی این چنینی بارها در گذشته به آزمون گذاشته شده است، اما نتایج مثبت پایداری نداشته است. به همین دلیل است که معضل ناکارآمدی نظام تولید و توزیع در ایران هر بار از عرصه ای پنهان اما در عرصه دیگری آشکار شده و تعادل ناپایدار اقتصادی را بار دیگر به شکل دیگری به نمایش می گذارد. امنیت و ایمنی خوراک، از ملاک های کارآمدی و بالتبع مشروعیت حکومت ها در دوران ماست. بنابراین، با کاهش امنیت و ایمنی خوراک ظهور بحران های سیاسی در سطح کلان شگفت آور نیست.

تورم مواد خوراکی از میانگین تورم کل بالاتر است

مواد خوراکی جزو کالاهای تجارت پذیر است، مصرف آن گسترده و پیوسته و روزمره است و بنابراین گردش این کالا و دارایی در بازار نسبت به کالاهای بادوام بسیار بیش تر است. به همین دلیل قیمت این نوع کالا بیش تر از سایر کالاها در مقابل شوک های اقتصادی، سیاسی و روانی واکنش نشان می دهد. نخستین نکته ای که در شرایط فعلی باید به آن توجه کرد این است که شتاب نرخ تورم مواد غذایی در ایران بالاتر از میانگین کل تورم ایران است و به نظر می رسد در آینده تشدید شود. نمایه زیر روند سرعت گرفتن تورم گروه خوراکی ها نسبت به میانگین کل تورم را به نمایش می گذارد.

بانک مرکزی، سری های زمانی آمار میانگین سالانه سال های ۱۳۹۵ به بعد در در دسترس نیست.

نمودار بالا نشان می دهد که از سال ۱۳۹۱ به بعد سرعت تورم گروه خوارکی ها نسبت به میانگین کل تورم افزایش یافته است. در مقایسه جهانی نیز نرخ تورم مواد غذایی ایران بسیار بالاتر از میانگین بین المللی است. عیسی کلانتری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، چندی پیش اعلان کرد که قیمت مواد غذایی در ایران ۵۰ درصد بالاتر از سایر کشورهای دنیاست. دلیل آن هم  ناکآرآمدی و غیر رقابتی بودن ساختار تولید و توزیع در ایران است. البته این ناکآرآمدی و غیر رقابتی بودن ساختار تولید و توزیع، تنها شامل قیمت مواد غذایی نیست و بلکه شامل بسیاری از کالاها و خدمات دیگر است. افزون بر این موارد فضای کسب و کار نامناسب، فساد گسترده، سیاست گذاری نامناسب و هم چنین پیشرفته نبودن نظام تولید و توزیع از دلایل مهم این گرانی و تورم است. به همین دلیل بسیاری از تولیدکنندگان توزیع مواد غذایی وارداتی را بر تولید در داخل ترجیح می دهند و آن را سود آور تر می یابند.

تورم بالای مواد خوراکی و اقشار گوناگون جامعه

جامعه ایران، یک جامعه طبقاتی است و از اقشار گوناگون با سبد درآمد و هزینه های گوناگون تشکیل شده است. از این رو پیامدهای هر آسیب اقتصادی به یکسان در میان طبقات و اقشار مربوطه تقسیم نمی شود. به همین دلیل طرح این پرسش ضروری است که تورم بالای مواد خوراکی در شرایط فعلی به چه گروهی آسیب بیش تری می زند و امنیت و ایمنی غذایی چه گروهی را بیش تر دستخوش مخاطره خواهد نمود؟

بنا به تازه ترین گزارش های مرکز آمار ایران میانگین سهم هزینه مواد غذایی و خواروبار شهریور ماه، کمی بیش از ۲۷ درصد از میانگین هزینه خانوار است کل کشور است. البته توزیع هزینه سبد خوارکی ها این نسبت در میان خانوارهای گروه های با بودجه کم (درآمد پایین) و بودجه بالا(درآمد بالا) یکسان نیست. سهم هزینه مواد غذایی و خواروبار در بودجه خانوارهای با بودجه کم (کم درآمد) بسیار بیش تر از خانوارهای پردرآمد است. به همین دلیل آسیب پذیری خانوارهای کم درآمد نسبت به نوسان قیمت خواروبار بالاتر است. هم چنان که نمودار زیر نشان می دهد، سهم گروه خوراکی ها در سبد هزینه خانوار با بودجه پایین بیش از چهل درصد و برای خانواده های با هزینه و درآمد بالا چیزی نزدیک ۱۷ درصد است.

مرکز آمار ایران، گزارش شهریور ماه سال ۱۳۹۷

همزمان نباید فراموش کرد که کیفیت خواروبار مصرفی میان این گروه های درآمدی نیز برابر نیست و طبیعی است که نه تنها امنیت بلکه ایمنی غذایی خانوارهای کم درآمد کم تر از خانواده های پردرآمد است و با شوک های اقتصادی بدتر می شود.

دولت اساساً برای حفظ آبرو و اعتبار و بقای بر قدرت تلاش می کند که با واردات مواد خوارکی یا دخالت در توزیع آن ها، نارسائی های اقتصادی را که دارای عوامل ساختاری اقتصادی و سیاسی است را پنهان یا جابه جا کند. اما تا تولید و توزیع کالای اساسی در ایران کارآمدی، شفاف و رقابتی نشود، اقدامات دولت تنها مشکلات را پنهان می کند. دولت هم امکانات نامتنهاهی ندارد به همین دلیل بازار مواد خوراکی ممکن است با اقدامات مُسکن و فرمایشی آرام شود اما مشکلات از جای دیگری سر باز می کند. تجربه چهل سال اخیر این دور باطل را به نمایش می گذارد.

مطالب مرتـبط

بدون نظر

نظر بگذارید