خانه  > اندیشه و بیان, فرهنگی  >  علی سرابی، بازیگر تئاتر؛ سال ۹۷ شدیدترین فشار و سانسور به تئاتر وارد شد

علی سرابی، بازیگر تئاتر؛ سال ۹۷ شدیدترین فشار و سانسور به تئاتر وارد شد

خبرگزاری هرانا – علی سرابی بازیگر تئاتر طی گفتگویی از سانسور و ممیزی در هنر و خصوصاً تئاتر ایران می گوید. سرابی معتقد است که نگاه سلیقه ای و شخصی بدون هیچ اصول و قواعدی، بر تئاتر حاکم است و تئاتر در ایران بر اساس “سیستم حسینقلی خانی” پیش می رود. وی سال ۹۷ را فاجعه بارترین سال تئاتر ایران می خواند و می گوید بازداشت هنرمندان تئاتر و صدور قرار برای آزادی آنها، یادآور برخورد با مجرمین خطرناک است. این بازیگر تئاتر همچنین به ممنوعیت کار محمد یعقوبی، “نویسنده تراز اول تئاتر ایران” بدون دلیل و ارائه حکم ممنوع الکاری وی اشاره می کند و معتقد است در هر دوره ای که سانسور شدیدتر شده، اعتراض در برابر آن هم بیشتر شده است. وی با ذکر روایتی از سانسور و دخالت نهادها و ارگان‌هایی خارج از بدنه تئاتر در یکی از نمایش‌هایی که در آن همکاری کرده می‌گوید “نمایش «نوشتن در تاریکی» شش یا هفت مرتبه بازبینی شد. این تئاتر کلی سانسور شد، سانسور شد، سانسور شد و هنوزم که هنوز است، به آن مجوز نمی دهند.  در ششمین بازبینی پنج نفر آمدند که من به هیچ وجه و در هیچ کجایی از دنیای سینما و تئاتر آنها را ندیده بودم. این اتفاق برای من نشانه این بود که هر نهاد و ارگانی حق اعمال نظر در تئاتر دارد”.

علی سرابی، طی مصاحبه‌ای با ایلنا، در خصوص سانسور در هنر تئاتر ایران، عمده سانسورها و ممیزی‌ها را بر اساس رویکردهای سلیقه‌ای و شخصی افرادی می‌داند که روی کار می‌آیند. او از سال ۹۷ به عنوان سال سخت تئاتر ایران یاد می‌کند که هنرمندان بسیاری را بازداشت کردند و حتی “محمد یعقوبی” بدون ممنوع الکاری رسمی، اجازه کار پیدا نکرد. “بدون تماشاگر” نمایشی بود که سال گذشته روی صحنه رفت و در آن علی سرابی نقش رئیس شورای ارزشیابی و نظارت تئاتر را بر عهده داشت. این تئاتر به بهانه موضوعش، دربرگیرنده موارد ممیزی و سانسور تئاتر ایران در سال های گذشته بود.

متن کامل این گفتگو در ادامه می آید:

“بدون تماشاگر” که سال گذشته با بازی شما روی صحنه رفت درباره سانسور صحبت می کرد؛ این که چه روندی طی شده، چه چیزهایی مورد سانسور قرار گرفته و مساله سلیقه ای بودن سانسورها که خیلی وقت ها نسبت به آن انتقاد می شود. مبنی بر این که خطوط قرمز ثابتی وجود ندارد و در هر دوره ای می تواند این خطوط تغییر کند. با این شرایط اوضاع کنونی تئاتر را چطور ارزیابی می کنید؟

دولت هایی که سر کار می آیند، با خود موازین و قوانین الزام آوری می آورند که قابل هیچ گونه پیش بینی برای ما نیست، یعنی هر دفعه همه چیز یک دفعه باهم تغییر می کند. هرچند در تمام امور هنری هم این مساله صدق می کند اما تئاتر، با رادیو، تلویزیون و مخصوصا با سینما تفاوت دارد. در چند سال اخیر، در سینما شاهد گشایش های بیشتری بودیم و انگار از آن کج فهمی ها و سانسور پیچیده، کمی کاسته اند. یا مثلا در بخش رسانه های تصویری، موضوعاتی را می بینیم که سالیان سال در تلویزیون خط قرمز محسوب می شد اما حالا در قالب رسانه های تصویری اجازه نمایش دارند. اما در تئاتر این گشایش اتفاق نیفتاد؛ در چند سال اخیر و به خصوص سال ۹۷، فاجعه بارترین اتفاقات در عرصه تئاتر ما رخ داد. اتفاق عجیبی این سال، بازداشت هنرمندان تئاتر و آزادی شان با قرار وثیقه و فیش حقوقی بود.  یعنی مثل یک مجرم با آنها برخورد شد.

وقتی به تاریخ نگاه می کنیم نمونه اش را شاید در روسیه یا اروپای قرن های پیش بتوانیم ببینیم، ولی الان در این روزگار و در این جغرافیا خیلی عجیب به نظر می رسد که با هنرمند تئاتر مانند یک مجرم برخورد شود. به اعتقاد من این اتفاق ها حاصل نگاه هایی شخصی است که همیشه روی تئاتر بوده. تمام ارگان ها، موسسات، تمام سازمان های بالادست و وزارت ارشاد و به تبع آن، زیرمجموعه هایی مانند مراکز هنرهای نمایشی و بازبین ها و سانسورچی ها همیشه هر کدام شان نظری روی تئاتر داشته اند.

یادم است سال ۸۹ یا اواخر ۸۸ بود که تئاتری را کار کردیم به نویسندگی و کارگردانی آقای محمد یعقوبی به اسم «نوشتن در تاریکی»؛ وقتی این متن را می خواندیم یا اجرایش را می دیدیم، به نظر می رسید که خب، هیچ گونه ممیزی نمی شود به این گرفت. اما این تئاتر کلی سانسور شد، سانسور شد، سانسور شد و هنوزم که هنوز است، به آن مجوز نمی دهند. یادم هست که همان موقع، اثر شش یا هفت مرتبه بازبینی شد و نکته جالبش این بود که در هر جلسه بازبینی، آدم های جدیدتری برای نظارت می آمدند. جلسه اول تقریبا همه آن ها را می شناختیم، جلسه دوم یک نفر بود که من نمی شناختم، جلسه سوم همین، چهارم و… تا اینکه در جلسه ششم یا هفتم بود که پنج نفر آمدند که من به هیچ وجه و در هیچ کجایی از دنیای سینما و تئاتر آنها را ندیده بودم. این اتفاق برای من نشانه این بود که هر نهاد و ارگانی حق اعمال نظر در تئاتر دارد.

ما یک اداره کل هنرهای نمایشی داریم و او باید یک گروه یا کارگروه تشکیل دهد که مسئولیت نظارت و ارزیابی را انجام دهد؛ اما سال گذشته شاهد اتفاق عجیبی بودیم. نامه ای از یک جایی آمد و هنرمند تئاتر را به دادگاه انقلاب بردند و چند نفری همان جا بازداشت شدند. در همین سال و چنین شرایطی، وقتی متن «بدون تماشاگر» با چنین موضوعی نوشته و به من پیشنهاد شد، آن را قبول کردم، با اینکه کارگردان را نمی شناختم، اما موضوعش امروز به شدت داغ است و روی آن گیر و گرفت وجود دارد.

بگذارید چیزی را بگویم که هیچ جایی به آن اشاره نکرده ام؛ محمد یعقوبی قرار بود اسفندماه سال ۹۷ تئاتری کار کند، ولی به واسطه اتفاقاتی که در اینجا افتاد و چندین جلسه ای که من با آقای شهرام کرمی داشتم و حرف هایی که آنجا زده شد این قضیه منتفی شد؛ در آن جلسه گفتند نامه ای من باب اینکه محمد یعقوبی ممنوع الکار است نیامده، ولی احتمال اینکه ممنوع الکار باشد، هست. از گوشه و کنار به ما می گفتند فعالیتش می تواند برایش مشکل ساز شود. یعنی فرصتی که بعد از سال ها می توانست در اختیار یک نویسنده تراز اول کشور قرار بگیرد تا متن جدیدی بنویسد و ببرد روی صحنه، از او دریغ شد و باز نتوانست بیاید کارش را بکند، یعنی من خاطرم نیست که حداقل در این ۱۶-۱۵ سالی که من کار می کنم، مثل ۹۷، سالی وجود داشته باشد که اینقدر ممیزی و سانسور و محافظه کاری از طریق اداره کل هنرهای نمایشی، به بدنه تئاتر رسیده باشد.

خیلی ها می گویند محدودیت های سال گذشته تئاتر، بی سابقه یا دست کم، کم سابقه است. فکر می کنید چه می شود که ناگهان اینقدر این برخوردهای قهری بروز و ظهور پیدا می کند و به قول شما در تئاتر بیشتر از سینما و حتی بیشتر از موسیقی، هم نمود دارد. درحالی که تئاتر دایره مخاطبانش بسیار محدودتر از سایر هنرهاست. فکر می کنید چه مناسباتی زمینه ساز این اتفاق هاست و چقدر می تواند مرتبط با صنف باشد؟

به صنف هم ارتباط پیدا می کند، ولی به نظرم در شیوه اداره کشور و در حیطه فرهنگ و هنر، کمتر می شود صنف را دخیل کرد. مثلا در تئاتر که اساسا صنف معنا ندارد؛ خانه تئاتر هیچ جایگاه و مفهومی در تئاتر کشور ندارد و تنها بهره ای که من به شخصه از آن دارم و به یک هنرمند کمک می کند، بیمه است. کما اینکه در اتفاقات اخیر هم توقع این را داشتیم که صنف ما بیاید و حمایتی جدی از هنرمندانش کند ولی هرگز چنین کارهایی نمی کنند، بنابراین صنف در تئاتر، معنایی ندارد. اما بحث دیگر این است که در چند سال اخیر ناگهان حجم تماشاگر تئاتر تغییر کرد. شاید بشود گفت ۱۰ برابر چندین سال قبل شد و یکدفعه توجه ها به تئاتر زیاد شد. هنرمندانی که در عرصه سینما کار می کردند، همگی آمدند در تئاتر و خواستند با تئاتر یک وجهه روشنفکری پیدا کنند و این اتفاق هم افتاد و همین تماشاگر تئاتر را برد بالا و الان مردم تئاتر می بینند و اخبار آن را دنبال می کنند. شاید این مساله یا عواملی دیگر، مثل اینکه تئاتر این روزها می تواند برای هنرمند پول ساز شود و تئاترهایی پروداکشن دار مثل همین موزیکال ها بیشتر تولید شد که با حضور بازیگرهای چهره همراه بود، عده ای راحساس کرد.

من از مدیران ارشد تئاتری شنیدم که می گفتند ۹۷، سالی بود که نهادهای مختلف فشار خیلی زیادی روی تئاتر آوردند و ما داریم تئاتر را نجات می دهیم؛ اینها به زعم خودشان مقابل آنها می ایستادند، ولی فشار خیلی زیادی به تئاتر وارد شد. بنابراین نمی توان دقیق گفت که دلیلش چه بود؟

حتما دلایلی سیاسی و اقتصادی دارد. هر کسی نظری درباره دلایل افزایش این سانسورها دارد، اما در نهایت این اتفاق در هزار توی پیچیده دولتی ما رخ می دهد که از خیلی چیزهایش نمی توانیم سردربیاوریم؛ همین الان در اخبار می خوانیم که فلان مدیر یا فلان فردی که معتمد هم بوده ناگهان با میلیاردها تومان فرار می کند و سر از آمریکا و کانادا درمی آورد. می گویم هزار توست، چون اصلا سر درنمی آوری که کی دارد چکار می کند، ولی آن چیزی که واضح است، همان سوال اول شماست؛ یعنی هیچ وقتی به اندازه امسال من ندیدم که اینقدر ممیزی و سانسور و فشار و تحت نظر بودن در تئاتر وجود داشته باشد.

فکر می کنید تولید متن نمایشی در ۱۰ سال اخیر افزایش کمّی داشته؟ با توجه به اینکه انواع و اقسام جشنواره ها برای نمایشنامه نویسی برگزار و هزاران متن برای آنها تولید می شود. ولی در تناسب با این تولید، به نظر می رسد طرف تقاضایی که متاثر از امر سانسور است، کیفیت کمتری داشته است. این عدم تعادل را چقدر ناشی از مداخله دولت می دانید؟

با اینکه تعداد نمایشنامه های تولید شده افزایش قابل توجهی داشته موافق نیستم و مرجعم را می گذارم روی چیزهای خیلی ساده؛ مثلا اینکه مد ت هاست به انتشاراتی های مختلف می روم؛ از شهر کتاب گرفته تا انتشاراتی های خاص، می روم که نمایشنامه بگیرم و به وضوح می بینم سیستم ترجمه رونق بیشتری نسبت به متون ایرانی پیدا کرده است. مدام نمایشنامه های خارجی ترجمه می شود و نمایشنامه های ایرانی در کتاب فروشی ها کم می شود، برای همین می بینم که آنهایی ها که قلم به دست دارند و قرار است نمایشنامه بنویسند، کمتر می نویسند.

به نظر من بزرگ ترین دلیلش این است که سانسور و نظارتی دولتی که به خصوص روی قلم و ادبیات وجود دارد، ریشه هایی که تازه در ادبیات نمایشی ما دوانده شده بود و نویسندگانی از آن جریان به وجود آمده و می نوشتند، کاملا خشکانده است. این را از آثار نویسنده های نه خیلی قدیمی، که همین نسل جدیدتری که ادبیات نمایشی ما را دگرگون کردند می توان دید؛ افرادی مثل محمد یعقوبی، محمد رحمانیان، محمد چرمشیر، محمد رضایی راد، نادر برهانی مرند و مثل خیلی افراد دیگر. این ها نمایش نامه هایی نوشتند که به ادبیات نمایشی ما تکانی دادند و اتفاقی افتاد، ولی الان سال هاست که بسیاری از آنها دیگر نمی نویسند؛ متونی که بار دراماتیک داشته، دیگر تعطیل شده است. نویسنده نسل جوان هم می آید و متونی را می نویسد که خیلی بار دراماتیک ندارد و فقط نمایشنامه است و نمی توان در زمره نمایشنامه های درجه یک و خوب ایرانی قرارشان داد. البته که اگر کسی چیزی بخواهد بنویسد هم، مخالفت هایی می شود و گاهی اجازه چاپ داده نمی شود و او می گوید برای چی بنویسم اصلا؟ کم کم تفکر نویسنده از بین می رود.

شاید تفاوت صحبت من و شما دقیقا در این بود که شما آثار چاپ شده را مدنظر داشتید که طبیعتا آن هم از یک مجرای متفاوت سانسور عبور می کند، اما منظور من بیشتر نمایشنامه هایی بود که برای شرکت در جشنواره ها نوشته می شود.

نگاه کنید به سالن های خصوصی که تئاتر را از آن شکل به ظاهر عوام و نظارت دولتی و بیرون آورد و خصوصی اجرا شد. حجم عمده ای از کارهایی که در این سالن ها اجرا می شود، بر اساس متن های خارجی است. نمایش ایرانی هم اجرا می شود، ولی نسبت به آن ها کمتر است، چون متنی نیست. در اینستاگرام یا در تلگرام، نویسنده ها به من پیغام می دهند و متن هایشان را می فرستند و می خوانم و گاهی یکی، دو تا خوب هم بین آن ها پیدا می شود، ولی اغلب بار دراماتیک ضعیفی دارند. در حالی که وقتی بازمی گردیم و به تاریخ نگاه می کنیم، می بینیم وقتی آقای خاتمی رئیس جمهور شد، تا سال بعدش، ناگهان همه چیز در مملکت رنگ دیگری گرفت و شاهد تغییر اساسی بودیم. من یادم است تا قبل از آن وقتی به دانشگاه هنر و معماری می رفتم، پسرها اجازه نداشتند لباس آستین کوتاه بپوشند. یعنی محدودیت تا این حد بود، ولی با آمدن آقای خاتمی یکدفعه روند عوض شد. این آزادی در ادبیات نمایشی ما و به طورکلی در نوشتن هم تاثیر گذاشت. وزیر ارشاد آقای مهاجرانی بود و در همین زمان نسلی از نویسنده ها، مانند رحمانیان،  یعقوبی، چرمشیر و… به وجود آمدند و نوشتند؛ چون نویسنده همین آزادی را می خواهد؛ نیاز دارد فکر کند، مطالعه کند، بنویسد؛ نوشتن کار خیلی سختی است اما وقتی بسترش را به نویسنده می دهند، می نویسد. تازه در آن دوره هم با اینکه اجازه نوشته شدن و چاپ نمایشنامه ها داده شد ولی زمان اجرا باز هم به آن ها گیر می دادند. هرچند که حداقل نمایشنامه ای به وجود می آمد. ولی با از بین رفتن تفکر آقای خاتمی و آمدن رئیس جمهور دیگر، یکدفعه همه چیز خشکید و عوض شد. به حدی که وقتی بعدش دولت آقای روحانی هم که آمد، نتوانست کار زیادی برای درست کردنش، انجام دهد. من به عنوان کارگردان و بازیگر دنبال پیدا کردن متن خوبم. مدام هم نمایشنامه می خوانم، ولی نمایشنامه ایرانی خوب پیدا نمی کنم و این فاجعه است.

برخی می گویند سانسور می تواند فرصت هایی هم ایجاد کند. یعنی وقتی که شرایط ملتهب و سخت گیری زیاد است، آثاری نمایشی تولید می شوند که خلاقانه تر به قضایا می پردازند. به نظر شما به عنوان یک کارگردان و بازیگر، این اتفاق چقدر ممکن بوده و مستلزم چه شرایط دیگری است؟

من این سیستم را اینطور تعریف می کنم: «جو معترضه»؛ اصولا ما اعتراض دوست داریم و مدام اعتراض می کنیم. همیشه و در طول تاریخ هم این طور بوده؛ درحالی که بیرون از ایران به این شدت نیست. بسیاری از نمایشنامه ها یا فیلم نامه های مرجع که بعدها از روی آن ها نگارش می شود این سیستم اعتراضی را ندارند چون چیز دیگری را خیلی بالاتر می دانند: « سیستم انسانی»؛ یعنی توجه به عواطف، رفتار و روحیات انسان. موضوعی که می توان از رویش هزاران نمایشنامه، ایده و فیلمنامه نوشت. اما این در مملکت ما نبوده، به دلیل اینکه همیشه کشورمان دست خوش انقلاب و ستیز و تهاجم و بزن و بکوب و بگیر و ببند و این ها بوده، نویسنده مان هم تبدیل شده به کسی که روحیه اش اعتراضی است و این جو معترضه در خلق و خوی ماست. برای همین هم هست که وقتی معضل یا محدودیت بیشتری به وجود می آید خلاقیت بیشتری هم بروز پیدا می کند. این امر فقط مربوط به نویسنده هم نیست، در حیطه کارگردانی و بازیگری هم این را می بینیم؛ سانسور همیشه باعث شده تصاویر جذاب تری خلق شود، که مردم آن را دوست داشته باشند و برای تماشاگر کنجکاوی برانگیز باشد. پس بله، در سانسور خلاقیت هست، ولی آیا باید آن را برای ادبیات نمایشی مان نقطه قوت تلقی کنیم یا نقطه ضعف؟ من فکر می کنم کمبود نمایشنامه هایی با موضوع انسانی، در کشور ما به شدت حس می شود.

ضمن اینکه تعداد زیادی از کارهایی که با انگیزه و موتور محرک اعتراضی تولید می شود، در دام شعاردادن و تقلیل به یک بیانیه سیاسی می افتند و عمر کوتاهی هم دارند. چقدر می شود دوباره به این متن ها رجوع کرد؟

این از خصوصیات متن اعتراضی است که تاریخ مصرف دارد، مگر چیزهایی که یک مقدار از این اعتراض صرف بیرون می آید و تفکر انسانی در آن دخیل می شود که از این دست متن ها هم داریم؛ ولی باز در آن ها شاهد اعتراض هستیم با اینکه عواطف و روحیات یک انسان هم در آن دخیل است. چند وقت پیش داشتم دوباره نمایشنامه «فتح نامه کلات» آقای بیضایی را می خواندم که خیلی دوستش دارم؛ متنی با خصوصیات انسانی که باز بزرگ ترین چیزی که روی آن محاط است، همین تفکر سیاسی و تهاجم است. پس هر زمانی در تاریخ ما این سانسور بیشتر بوده، این اعتراض های ادبی هم بیشتر شده؛ همان طور که در دوره آقای خاتمی هم این اتفاق می افتاد، یعنی اینقدر تا قبلش این سانسور وجود دارد که وقتی یکدفعه اجازه داده می شود که بنویسند، می نویسند. همین الان هم مطمئنم اگر سیستم باز شود و اجازه دهند بنویسند، باز نویسنده های جدیدتری به وجود می آید و ایده پردازهای فوق العاده ای در کشور متولد می شوند.

اساسا فکر می کنید ماهیت سانسور چقدر می تواند امری اخلاقی باشد؟

می شود اینطور به آن نگاه کرد که می تواند جامعه ساز باشد. اگر آن کسی که مسئول سانسور و ممیزی است، یا به قول خودشان ارزیاب است، فردی فرهیخته و اهل مطالعه باشد می تواند همان نوعی از سانسور را انجام دهد که در همه جای دنیا مرسوم است؛ مثلا ممنوعیت نمایش یکسری از فیلم ها برای برخی سنین. سانسوری که می گوید اگر کودکان چنین برنامه هایی را ببینند، لطمه می خورند و روحیات شان خدشه دار می شود. درحالی که از این دست سانسور واقعا به ندرت در کشور ما پیش می آید.

مهم ترین سانسورهای کنونی، مبتنی بر  سلایق شخصی یا اوامر و سلایق است؛ که مبادا یکی از اتفاقات نامطلوبی که در جامعه رخ می دهد و پنهان است نشان داده شود. وقتی هنگام نوشتن مدام به این فکر کنی که خط قرمزها را رعایت کنم، این را ننویسم، راجع به این اصلا فکر نکنم، خلاقیت ات از بین می رود. چنین سانسوری قطعا کمک کننده نخواهد بود. پس در وهله اول نیاز به باز شدن فضاست که چیزی بشود نگارش کرد، بعد از آن باید بیاییم روی این فکر کنیم که حالا این ممیزی و خطوط قرمز گذاشتن در کجای جامعه به درد می خورد؟ من به هنرجویان خودم همیشه در سیستم بازیگری این را درس می دهم. می گویم تصور کنید در قندان را می بندی و روی میز می گذاری و چهار تا قند هم در کنارش می ریزی و به کودکی در این اتاق است و از اتاق بیرون می روی و به او می گویی اجازه دست زدن به قندان را نداری. آن کودک به تنها چیزی که در آن اتاق دست می زند، این قندان است، یعنی دنبال این است که ببیند این چیست که ممنوع شده. برای همین است که معتقدم محدودیت هر جریانی را بدتر می کند. یا مثلا هنوز هم در تلویزیون می خواهند نشان دهند «خانواده» نباید مشکل داشته باشد؛ برای همین در سریال ها خانواده ها بگو بخند می کنند، صبح با هم صبحانه می خورند، نان داغ می خرند، همه حجاب شان درست است، خانواده خوبی هستند، از هم طلاق نمی گیرند و… درحالی که جامعه واقعی این شکل نیست. تعجب برانگیز است، که چرا تلویزیون دارد برعکس این را نشان می دهد؟ این سانسور از تفکر محدودیت می آید؛ در صورتی که اگر این محدودیت نباشد، خیلی چیزها اصلاح می شود و عواقب منفی ایش کاهش پیدا خواهد کرد. اما اساسا در کشور ما هنگام سانسور، به چنین چیزهایی فکر نمی شود.

«بدون تماشاگر» که هرچند نمایشی با کمدی موقعیت بود که کم ترین میزان ممیزی را ایجاد می کرد اما اشاره ای گذرا به مواردی که سانسور را بر تئاتر تحمیل کرده داشت. به نظر می رسد که انتخاب زبان کمدی، راهی بوده برای حرف زدن از سانسور، بدون اینکه نمایش درگیر خودسانسوری تحمیل شده در زبان جدی باشد.

دقیقا؛ حتی معتقدم اگر بازیگر دیگری جای من بود، نمی شد به این نمایشنامه بگویی کمدی. یعنی می شد خیلی جدی اجرا شود، خود من هم می توانستم جدی آن را اجرا کنم، ولی به نظرم می آید که در این صورت دچار توقیف و سانسور بیش از حد می شد، ولی وقتی مقداری کمدی یا بار طنز به آن اضافه می کنی، درصد این  احتمال که از اثر ایراد بگیرند، کمتر می شود.می گویند تماشاگر می خندد و می رود و خیلی اثر را جدی نمی گیرد. اما از نظر من به عنوان یک بازیگر، وقتی در جاهایی چاشنی کمدی را بیشتر می کنی، اتفاقا تاثیرگذاری اش بیشتر خواهد شد.

فکر می کنید چقدر برای گریز از سانسور، تئاترهای ما به انتخاب زبان کمدی تن داده اند؟

گاهی این اتفاق می افتد؛ بعضی از کارگردان ها نگاه طنز به داستان می کنند که بتوانند حرف شان را بزنند و متن را روی صحنه بیاورند. مثلا محمد یعقوبی در نمایش «خشکسالی و دروغ» لحظاتی خلق می کند که تماشاگر بخندد، چون اعتقاد دارد که این لحظات باید باشد که تماشاگر سرگرم باشد و تو تاثیرگذاری ات را جایی که می خواهی، انجام دهی. در کنارش اگر این لحظات را از متن برمی داشتی، اصلا اجازه اجرا به آن نمی دادند، بنابراین نویسنده ها و کارگردان ها تقریبا این هوشمندی را به خرج می دهند.

فشارهایی کنونی بر تئاتر را کوتاه مدت می بینید؟ اساسا این اتفاق ها چقدر روی امید به کار و انگیزه یک کارگردان اثر می گذارد؟

من آدمی هستم که سخت کوشی را می پسندم، یعنی در شرایطی شروع به کار تئاتر کردم که مطمئنم اگر تمام هنرجوها و دانشجوهای تئاتر و بازیگری که این روزها زیاد می بینم یک دهم آن معضلات من را داشتند، قطعا کار نمی کردند. من سخت کوشی را می پسندم، دنبالش هستم و حرفه ام را رها نمی کنم. کار می کنم تا جایی که احساس کنم دارند به من سفارش کار می دهند. قطعا آن تاریخ کار نخواهم کرد، ولی تا قبل از آن تمام سخت کوشی ام را می کنم که از این شرایط فرار کنم، به نحوی که بتوانم کارم را روی صحنه بیاورم. بله، موافقم روی انگیزه تاثیر می گذارد. چند وقت پیش از یک نویسنده و کارگردان نامی شنیدم که می خواهد مدتی کار نکند، چون حوصله این گیر و سانسور را دیگر ندارد. خب با شنیدن این حرف خیلی متاسف می شوم و می گویم یک پتانسیل خیلی خوب از تئاتر ما حذف شد حتی اگر موقتی باشد.

اما اینکه دورنمای تئاتر ما چیست؟ چقدر می توانیم امید داشته باشیم؟ بعدا چطوری می شود، بدتر می شود یا خوب تر؟ به نظر من هیچ کس نمی تواند این را بگوید. مثل شرایط کشور؛ همه امید داشتند که آقای روحانی می آید و خیلی همه چیز خوب می شود، ولی مدام وضعیت بد می شود؛ من نمی دانم به کدام سمت داریم می رویم. نمی دانم که سال دیگر چه پیش می آید، چه اتفاقی رقم می خورد. همانطور که خودتان اشاره کردید نگاه سلیقه ای بی داد می کند و با تغییر مدیر هنرهای نمایشی و به واسطه آن، اینکه چه کسی بشود رئیس نظارت و ارزشیابی و قوانین جدید وضع کند؛ یکدفعه همه چیز فرق می کند. نگاه سلیقه ای و شخصی که هیچ اصول و اساس و قواعدی در آن وجود ندارد، بر تئاتر حاکم است و شاید بتوان گفت کلمه الابختکی برای آن درست است، و تئاتر بر اساس سیستم حسینقلی خانی جلو می رود.

مطالب مرتـبط

بدون نظر

نظر بگذارید