خبرگزاری هرانا – در سومین روز از اعتراضات و اعتصابات اقتصادی در ایران، دامنه تجمعات اعتراضی از بازارها و مراکز تجاری فراتر رفته و با پیوستن دانشجویان، شهروندان و اقشار مختلف اجتماعی، به یکی از گسترده‌ترین اعتراضات چند سال اخیر تبدیل شد. گزارش‌های دریافتی حاکی از گسترش اعتراضات به شهرهای متعدد، افزایش حضور نیروهای انتظامی–امنیتی، استفاده از گاز اشک‌آور، بازداشت شماری از معترضان و امنیتی‌سازی گسترده فضاهای شهری است.
به گزارش هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، اعتراضاتی که از روز نخست با تجمع و اعتصاب بازاریان در تهران آغاز شده بود، امروز سه‌شنبه ۹ دی‌ماه، در سومین روز با مشارکت دانشگاه‌ها، محلات شهری و بازارهای استان‌های مختلف، وارد مرحله‌ای تازه شد؛ مرحله‌ای که با هم‌پوشانی اعتراضات صنفی، دانشجویی و خیابانی همراه بوده است.
زمینه‌های اعتراضات
اعتراضات جاری در بستر بحرانی عمیق و چندلایه در اقتصاد ایران شکل گرفته است؛ بحرانی که با جهش بی‌سابقه نرخ ارز، سقوط ارزش پول ملی، افزایش مستمر تورم، رکود بازار، کاهش قدرت خرید شهروندان، ناتوانی اصناف در ادامه فعالیت اقتصادی و نااطمینانی عمومی نسبت به آینده معیشتی همراه شده است.
بر اساس داده‌های رسمی، نرخ دلار در روزهای اخیر به بیش از ۱۴۰ هزار تومان رسیده و همزمان خروج گسترده سرمایه از بازار بورس گزارش شده است. افت شدید شاخص‌های بازار سرمایه و انتقال سرمایه‌ها به بازارهای موازی نظیر ارز و طلا، نشانه‌ای از بی‌اعتمادی فزاینده نسبت به ثبات اقتصادی عنوان شده است. این وضعیت، به تعطیلی گسترده مغازه‌ها، اعتصاب بازارها و شکل‌گیری تجمعات اعتراضی در نقاط مختلف کشور انجامیده است.
جغرافیای اعتراضات
بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده، تجمعات و اعتصابات در روز سوم، در نقاط متعددی از تهران و سایر شهرها گزارش شده است. در تهران، خیابان‌های جمهوری، ملاصدرا، بنی‌هاشم، خیام، صابونیان، خیابان انقلاب و میدان شوش از جمله مناطقی هستند که شهروندان در آنها دست به تجمع و اعتراض زدند. گزارش‌هایی همچنین از تجمعات و راهپیمایی بازاریان و شهروندان در بازار آهن شادآباد و بخش‌های مختلف بازار بزرگ تهران از جمله در کوچه‌های سیداسماعیل، حمام‌چال و محمد صراف دریافت شده است.
در استان‌ها نیز دامنه اعتراضات گسترش یافته است. گزارش‌ها از نورآباد ممسنی در استان فارس، همدان، فولادشهر و نجف‌آباد در استان اصفهان، کرمانشاه، اراک و شیراز حکایت دارد. در شیراز، اعتصاب بازاریان و برگزاری تجمعات اعتراضی در نقاط مختلف از جمله در منطقه موسوم به «سر دزک» گزارش شده و همزمان، حضور محسوس نیروهای امنیتی در معابر اصلی شهر مشاهده شده است.
پیوستن دانشگاه‌ها و اعتراضات دانشجویی
در سومین روز اعتراضات، دانشجویان شماری از دانشگاه‌های کشور نیز با برگزاری تجمعات اعتراضی، حمایت خود را از اعتراضات کسبه و بازاریان اعلام کردند. تجمعات دانشجویی در دانشگاه‌های تهران، یزد، زنجان، شهید بهشتی، خواجه نصیرالدین طوسی، صنعتی شریف، علم و صنعت، امیرکبیر، علم و فرهنگ، صنعتی اصفهان و علامه طباطبایی گزارش شده است.
دانشجویان در این تجمعات، علاوه بر همبستگی با مطالبات معیشتی شهروندان، مطالبات صنفی و سیاسی خود را نیز مطرح کردند. بر اساس ویدیوهای راستی‌آزمایی‌شده، دانشجویان شعارهایی از جمله «دانشجو می‌میرد، ذلت نمی‌پذیرد»، «نه روسری، نه توسری، آزادی و برابری»، «این همه سال جنایت، مرگ بر این ولایت»، «فقر و فساد و بیداد، مرگ بر این استبداد»، «زن، زندگی، آزادی»، «نه پادگان نه بنگاه، درود بر دانشگاه» و «زندانی سیاسی، آزاد باید گردد» سر داده‌اند.
شیوه‌های اعتراض و شعارها
اعتراضات روز سوم با ترکیبی از اعتصاب صنفی، تجمع خیابانی، راهپیمایی و تجمعات دانشگاهی همراه بوده است. بازاریان با بستن مغازه‌ها و دعوت سایر کسبه به اعتصاب، نقش محوری در تداوم اعتراضات ایفا کردند.
بر اساس ویدیوهای راستی‌آزمایی‌شده، شعارهایی از جمله «ببندید، ببندید»، «بازاریا بستن، بی‌غیرتا نشستن»، «بازاری باغیرت، حمایت، حمایت»، «مرگ بر دیکتاتور»، «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران»، «نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم» و «خامنه‌ای قاتله، حکومتش باطله» در نقاط مختلف شنیده شده است.
ویدیویی از تجمع شهروندان در کوچه حمام‌چال بازار تهران نیز نشان می‌دهد که یک زن با فریاد شعار «نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم»، سایر معترضان را به همراهی دعوت می‌کند.
برخورد نیروهای انتظامی–امنیتی و جزئیات خشونت
گزارش‌های دریافتی حاکی است که در شماری از نقاط تهران، نیروهای یگان ویژه و پلیس ضدشورش برای متفرق کردن معترضان وارد عمل شده‌اند. بر اساس تصاویر و ویدیوهای منتشرشده، در خیابان خیام تهران، نیروهای انتظامی–امنیتی با استفاده از گاز اشک‌آور اقدام به پراکنده کردن تجمع‌کنندگان کردند.
همچنین در شهر کرمانشاه، گزارش‌هایی از شلیک گاز اشک‌آور و درگیری نیروهای امنیتی با معترضان دریافت شده است. در همدان نیز نیروهای امنیتی در برخی نقاط مرکزی شهر با معترضان درگیر شده و اقدام به ضرب‌وشتم آنان کرده‌اند.
منابع دانشجویی از درگیری نیروهای امنیتی با دانشجویان معترض در دانشگاه شهید بهشتی خبر دادند. علاوه بر این، گزارش‌هایی از استقرار گسترده نیروهای ضدشورش در اطراف بازار تهران، برخی خیابان‌های مرکزی پایتخت و مقابل درب‌های خروجی دانشگاه صنعتی شریف دریافت شده است. در شیراز نیز ایجاد جو امنیتی در خیابان حضرتی گزارش شده است.
تصاویر منتشرشده از خیابان جمهوری تهران نشان می‌دهد که تجمع گسترده معترضان در این محدوده، نیروهای انتظامی–امنیتی را وادار به عقب‌نشینی کرده است.
بازداشت‌ها و فشارهای امنیتی
در جریان اعتراضات روز سوم، شماری از شهروندان و دانشجویان بازداشت شده‌اند. بنابر اعلام منابع دانشجویی، ابوالفضل مروتی، دانشجوی کارشناسی‌ارشد ورودی ۱۴۰۳ رشته مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف، توسط نیروهای امنیتی و با ضرب‌وشتم در مقابل درب دانشگاه بازداشت شده است.
همچنین چهار تن از دانشجویان دانشگاه تهران به نام‌های شاهین شکوهی، عارف هادی‌نژاد، مبین امینیان و مانی ایدی، در جریان تجمعات اعتراضی امروز بازداشت و به مکان‌های نامعلومی منتقل شده‌اند.
عصر امروز ویدیویی منتشر شد که نشان می‌دهد دست‌کم ۱۱ تن از شهروندان در خیابان صابونیان، حوالی میدان شوش تهران، توسط نیروهای انتظامی–امنیتی بازداشت شده‌اند. هویت این افراد تاکنون مشخص نشده است.
در همین زمان، زهرا سلیمانی، همسر مهدی بیک، دبیر گروه سیاسی روزنامه اعتماد، اعلام کرد که همسرش پس از حضور در بازار تهران برای پوشش اعتراضات، بازداشت شده بود. ساعاتی بعد، روزنامه اعتماد از آزادی وی خبر داد. مهدی بیک پیش‌تر نیز سابقه بازداشت داشته است.
همچنین یکی از نزدیکان فریبا فریدونی، فعال مدنی، در تماس با هرانا اعلام کرد که وی در پی انتشار مطالبی درباره اعتراضات مردمی، به اداره اطلاعات خمین احضار شده با اینحال از حضور در این نهاد امنیتی خودداری کرده است.
واکنش مقامات و رسانه‌های حکومتی
در واکنش به اعتراضات، رئیس دیوان عالی کشور با اشاره به نقش عملکرد مسئولان در بروز مشکلات اقتصادی، وضعیت معیشتی و گرانی‌ها را از چالش‌های اصلی جامعه دانست. وی در عین حال تاکید کرد که با آنچه «اخلال‌گران در نظام اقتصادی» خوانده می‌شود، برخورد خواهد شد.
سخنگوی دولت نیز با اشاره به اعتراضات گفت: «وقتی صدای مردم بلند می‌شود، یعنی فشارها سنگین بوده و وظیفه دولت شنیدن این صداهاست.» او مدعی شد که حق تجمع مسالمت‌آمیز در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است.
در مقابل، رسانه‌هایی مانند مشرق‌نیوز و خبرگزاری تسنیم، اعتراضات را «محدود» توصیف کرده و مدعی منشأ بیرونی یا «سوءاستفاده رسانه‌ای» از این تجمعات شدند.
همزمان، رئیس سازمان امور مالیاتی از توافق سران سه قوه برای اعمال تخفیف و کاهش مالیات اصناف خبر داد؛ اقدامی که در حالی اعلام شده است که اعتراضات طی روزهای اخیر از چارچوب صرفاً صنفی فراتر رفته و مطالبات سیاسی نیز در آن برجسته شده است.
در نهایت
اعتراضاتی که نقطه آغاز آن از بازار تهران بود، در سومین روز خود با گسترش جغرافیایی، پیوستن دانشگاه‌ها، افزایش مشارکت شهروندان و تشدید حضور نیروهای امنیتی همراه شده است. ترکیب مطالبات معیشتی و سیاسی، افزایش بازداشت‌ها و تلاش مقامات برای مهار همزمان اقتصادی و امنیتی بحران، نشان‌دهنده حساسیت بالای حاکمیت نسبت به تداوم این اعتراضات است.
هرانا همچنان در حال جمع‌آوری، راستی‌آزمایی و تکمیل اطلاعات مربوط به این اعتراضات است و در صورت تداوم یا گسترش تجمعات، گزارش‌های تکمیلی منتشر خواهد کرد.