خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه‌های اخیر به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به‌شدت آسیب دیده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۷۴ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه‌سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌‌ای که گذشت دو قلاده خرس قهوه ای در شهرستان آمل و یک قلاده خرس در شهرستان سملقان تلف شدند. همچنین، بیش از ۵۶ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. افزون بر این، بر اساس گزارشات منتشر شده، بیش از ۹۰ هکتار از منابع طبیعی دچار آتش سوزی شد و دستکم ۱۰۰۰ نخل در آتش سوخت. از سوی دیگر، شاخص کیفی هوا دستکم در ۳۹ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران خشکسالی، پسماندها و آلاینده‌ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، به گزارش خبرگزاری ایسنا، دو قلاده خرس قهوه‌ای که به مرکز تیمار سمسکنده ساری منتقل شده بودند، به دلیل شدت جراحات وارده تلف شدند. پیشتر این دو قلاده خرس قهوه‌ای شامل یک خرس بالغ حدود هفت ساله و یک توله شش ماهه در منطقه نشل شهرستان آمل بر اثر اصابت گلوله دچار جراحت شدید شده بودند.

افزون بر این، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سملقان در خرسان شمالی از مشاهده لاشه یک قلاده خرس قهوه‌ای در مناطق آزاد این شهرستان خبر داد. به گفته، ارسلان باغانی تحقیقات برای روشن شدن علت دقیق مرگ ادامه دارد و نتیجه نهایی متعاقبا اطلاع‌رسانی خواهد شد.

همچنین، رییس اداره محیط زیست لنگرود از کشف لاشه سه قلاده فک خزری در سواحل چمخاله این شهرستان خبر داد. به گفته حسین جهش، لاشه‌های فک‌خزری توسط شهرداری‌های چاف و چمخاله جمع‌آوری و به صورت بهداشتی دفن شده‌اند.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی‌رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

در گزارش‌های این هفته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از ۴۸ شکارچی و صیاد غیرمجاز و متخلف محیط زیستی در شهرستان‌های دهلران، ماهنشان، گچساران، فراشبند، بندرعباس، شمیرانات، مراغه، بافق، نطنز، دهنو، شاهرود، خلخال، بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر، دستکم ۴۰ تن چوب قاچاق در شهرهای بوکان، نیر، خفر، سنقروکلیایی، جویبار، آمل، ضبط و در این راستا ۸ قاچاقچی چوب بازداشت شدند.

در هفته گذشته، رئیس اداره محیط‌زیست چاراویماق گفت: یگان حفاظت محیط‌زیست شهرستان موفق به دستگیری پنج شکارچی غیرمجاز در مراتع روستای دهنو شدند. متخلفان پس از تشکیل پرونده، به منظور سیر مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی شدند.

از سوی دیگر، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی از دستگیری دو شکارچی غیرمجاز پیش از اقدام به شکار در پارک ملی سالوک خبر داد. پرونده متهمان دستگیرشده برای سیر مراحل قانونی به مرجع قضائی ارجاع داده شد.

علاوه بر این، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان خلخال گفت: سه شکارچی با یک قبضه سلاح گلوله زنی دوربین دار در حاشیه جاده سرچم در زیستگاه کل و بز خلخال شناسایی و دستگیر شدند. متخلفان پس از تشکیل پرونده، به منظور سیر مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شمیرانات از دستگیری یکی از بزرگ‌ترین شکارچیان غیرمجاز در منطقه حفاظت شده ورجین خبر داد. متهم از شکارچیان سابقه دار است که طی هفته‌های گذشته نیز ۱۲ رأس میش و قوچ وحشی را در همین منطقه شکار کرده بود. متهم پس از تشکیل پرونده، به منظور سیر مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی شد.

در خبری دیگر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست دهلران گفت: مأموران یگان حفاظت حین گشت‌زنی در مناطق فرخ‌آباد و برتش این شهرستان، سه متخلف شکار غیرمجاز را دستگیر کردند. متخلفان پس از پرداخت ضرر و زیان وارده به محیط زیست، برای رسیدگی قانونی به مراجع قضائی معرفی شدند.

علاوه بر این، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست گچساران گفت: ماموران اجرایی یگان حفاظت محیط زیست شهرستان موفق به شناسایی و دستگیری سه متخلف شکار و صید شدند. وی افزود: پرونده متخلفان برای سیر مراحل قانونی تحویل مراجع قضایی شهرستان شد.

افزون بر این، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فراشبند گفت: شش متخلف شکار غیرمجاز در منطقه شکار ممنوع کوه دالان فراشبند دستگیر شدند. پرونده متهمان برای رسیدگی قانونی به مراجع قضائی ارجاع داده شد.

در خبری دیگر، فرمانده انتظامی شهرستان سنقروکلیایی از کشف و توقیف ۱۰ تن چوب قاچاق در این شهرستان خبر داد و گفت: ارزش این محموله یک میلیارد ریال است. وی افزود: متهم پس از تشکیل پرونده و صورت‌جلسه، برای سیر مراحل قانونی به مراجع قضائی معرفی شد.

از سوی دیگر، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بوکان گفت: ماموران یگان حفاظت این اداره ۲ محموله چوب جنگلی قاچاق به وزن سه تُن را در این شهرستان کشف و ضبط کردند. در این راستا دو متهم با تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مأموران پلیس آگاهی جویبار موفق شدند ۱۴ تن چوب جنگلی قاچاق را از یک کارگاه توقیف کنند که ارزش آن ۳۵۰ میلیون تومان برآورد شده است. در این رابطه یک متهم دستگیر و پس از تشکیل پرونده، به مرجع قضایی معرفی شد.

از سوی دیگر، فرمانده انتظامی شهرستان نیر گفت: مأموران هنگام کنترل خودروهای عبوری یک دستگاه وانت نیسان حامل الوار جنگلی قاچاق را توقیف کرده و در بازرسی به عمل آمده از خودروی توقیفی، ۲ تن و ۲۸۰ کیلو الوار جنگلی قاچاق کشف شد. در این راستا یک متهم دستگیر و پس از تشکیل پرونده، به مرجع قضایی معرفی شد.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای، یزد ۳۳۵، طبس ۱۸۸، تبریز ۱۵۹، قم ۳۷۲، آبادان ۲۰۰، مشهد ۱۸۸، اشتهارد ۱۵۳، نظرآباد ۱۴۹، کرج ۱۴۵، قهجاورستان ۱۵۸، خمینی شهر ۱۳۱، شیروان ۳۴۴، کرمانشاه ۱۸۶، شاهین شهر ۱۴۸، سرپل‌ذهاب ۲۲۸، حاجی‌آباد زیرکوه ۲۹۶، تهران ۲۳۸، خرمشهر ۱۲۱، ماهشهر ۱۱۹، آغاجاری ۱۵۰، رامهرمز ۱۴۷، شوش ۱۳۲، اصفهان ۱۶۶، سرایان ۱۶۸، دزفول ۱۸۴، اندیمشک ۱۹۷، ملاثانی ۲۳۵، اهواز ۱۹۶، هویزه ۲۳۵، بهبهان ۱۵۸، قصرشیرین ۳۸۰، امیدیه ۱۵۸، باقرشهر ۲۰۴، خرم آباد ۵۰۰، بندرعباس ۲۱۳، زاهدان ۳۶۵، زابل ۳۳۵، برازجان ۴۰۰ و بوشهر ۱۸۸، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم برای تمام گروه‌ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، تعداد روز‌های آلوده در مشهد در نیمه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال، افزایش حدودا سه برابری داشته است. مشهد، در نیمه نخست امسال مجموعا ۸۹ روز آلوده، شامل ۷۲ روز هوای ناسالم برای افراد حساس و ۱۷ روز هوای ناسالم برای همه افراد، داشته‌اند.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

در هفته ای که گذشت، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان گفت: تالاب گاوخونی به‌دلیل خشک شدن، علاوه بر نابودی خدمات چرخه طبیعی اش(اکوسیستمی) در آینده به کانون انتشار گرد و غبار تبدیل خواهد شد و سلامت مردم منطقه را بشدت تهدید خواهد کرد.

وی در ادامه افزود: برداشت بی‌رویه از سُفره‌های آب زیرزمینی اطراف و صدور مجوز فعالیت‌های معدنی در مناطق پیرامونی از جمله عواملی است که وضعیت بحرانی تالاب گاوخونی را تشدید می‌کند.

افزون بر این، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشورگفت: از میان بحران‌های مختلفی که کشور با آن مواجه است، بحران آب و خشکسالی مهم‌ترین و نخستین تهدید به شمار می‌رود. خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، کاهش منابع آبی تجدیدپذیر و فرونشست زمین که در برخی دشت‌ها به ۲۵ سانتی‌متر رسیده، زنگ خطری جدی و نیازمند اقدام فوری است.

همچنین به گزارش شرق، بررسی موجودی سدهای کشور نشان می‌دهد سدهایی نظیر سدهای استان تهران، خراسان رضوی، قم، آذربایجان غربی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، گلستان، خراسان جنوبی، زنجان، کرمان، فارس و مرکزی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند. حجم پرشدگی سدهای کشور ۳۶ درصد و ۶۴ درصد مخازن سدها خالی است.

از سوی دیگر، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه حجم آب دریاچه ارومیه بیش از ۹۸ درصد نسبت به سطح آن در سال ۱۳۷۴ کاهش یافته است، تاکید کرد: در سال جاری پیش‌بینی شوم «دریاچه در حال مرگ» به واقعیت تبدیل شده و دشتی نمکی و بی‌حاصل را به جا گذاشته که سلامت و معیشت میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند.

افزون بر این، احسان آخانی در گفتگو با خبرنگار ایلنا به موضوع خشک کردن بی‌رویه رودخانه‌ها، تالاب‌ها بر اثر سدسازی‌های غیراصولی اشاره کرد. وی در این رابطه افزود: در داخل کشور، خودمان بیش از همه مقصر هستیم. چرا که با سدسازی‌های غیراصولی، با خشک کردن رودخانه‌ها، با خشک کردن تالاب‌ها و …، اراضی و زمین‌ها را برای تولید ریزگردها مستعد کرده‌ایم و به افزایش کانون‌های گردوغبار دامن زده‌ایم. با این رویه اشتباه در نهایت به نتایجی رسیده‌ایم، که در حال حاضر شاهد آن هستیم.

در خبری دیگر، علی یاوری پرنده شناس و فعال حوزه محیط زیست گفت: کاهش سطح آب دریای خزر، تغییرات اقلیمی و افزایش دمای آب باعث افزایش تبخیر و کاهش تراز تالاب میانکاله شده است. اگر اقدامات حفاظتی فوری انجام نشود، تالاب در خطر جدی قرار خواهد گرفت.

همچنین، مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: هم اکنون ۶٪ از حجم ذخیره سدهای استان معادل ۱۰۱ میلیون متر مکعب، آب دارد، در حالیکه این میزان در مدت مشابه پارسال بیش از ۲.۵ برابر بوده است.

بحران فرونشست زمین در ایران 

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

به گزارش مهر، فرونشست زمین آثار شاخص اصفهان را تهدید می‌کند. ترک‌های تازه سی‌وسه‌پل و میدان نقش‌جهان، مسجد جامع اصفهان افکار عمومی را به انتظار شفاف‌سازی و اقدامات فوری وزارت میراث گذاشته‌اند. در آخرین گزارش رسمی منتشر شده، شمار بناهای تاریخی استان اصفهان بیش از بیست هزار اثر برآورد می‌شود که از این میان شش هزار بنا در معرض خطر مستقیم فرونشست هستند.

بر اساس این گزارش، مطالعات متعدد داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهد که نرخ فرونشست در دشت اصفهان از مرز هشدار عبور کرده است. پژوهش‌های ژئوفیزیکی با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و ایستگاه‌های زمینی نشان می‌دهند که در مناطق مختلف شهر، زمین سالانه بین پنج تا هجده سانتی‌متر فرومی‌نشیند. در میدان نقش‌جهان، یکی از مهم‌ترین میدان‌های ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، کارشناسان حداکثر نرخ فرونشست را حدود سه تا پنج سانتی‌متر برآورد کرده‌اند.

همچنین، علاوه بر این، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی گفت: برداشت بی‌رویه منابع آبی، تداوم خشکسالی‌های پیاپی و فرونشست زمین از مهم‌ترین بحران‌های تهدیدکننده این استان محسوب می‌شوند.

افزون بر این، علی بیت‌اللهی مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست درباره آخرین آمار وضعیت فرونشست زمین در جنوب تهران اظهار کرد: این پدیده در دو سال اخیر با افزایش قابل‌توجهی همراه بوده و مساحت آن نسبت به دوره‌های پیشین ۶۰٪ رشد کرده است.

آتش سوزی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته‌ای که گذشت، بخشدار مرکزی آبادان حجم آتش سوزی در نخلستان‌های روستای تنگه سه را گسترده عنوان کرد و گفت: در این آتش سوزی به کسی آسیب وارد نشد ولی ۱۰۰۰ اصل نخل از بین رفت.

علاوه بر این، مدیر روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری فارس گفت: حریق در منطقه‌ای معروف به «پله‌پا» اتفاق افتاد که بین پنج تا ۱۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی را طعمه خود کرد.

همچنین، سرپرست اداره پارک ملی لار از مهار آتش‌ سوزی ۲۰ هکتاری در پارک ملی لار توسط محیط‌بانان خبر داد.

از سوی دیگر، مدیرکل منابع طبیعی استان سمنان از مهار حریق در پنج هکتار جنگل دشت شاد کالپوش خبر داد و گفت: علت این حریق بی‌توجهی به اخطار روشن نکردن آتش بوده است.

علاوه بر این، رییس منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اردل چهارمحال و بختیاری گفت: چهار هکتار از مراتع منطقه عباس‌آباد دیناران براثر آتش سوزی از بین رفت.

علاوه بر این، فرماندار شهرستان لردگان گفت: شش هکتار از مراتع و جنگل‌های بلوط منطقه گهمال دامنه کوهستان ریگ در آتش سوخت. به گفته وی، علت این حادثه در دست بررسی است.

همچنین به گزارش ایرنا، ۵۰ هکتار از مراتع جنگلی گردنه «مله‌نی» در دهستان‌حیدریه از توابع شهرستان گیلانغرب در غرب کرمانشاه در آتش سوخت. به گفته رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گیلانغرب، دلیل وقوع این این آتش سوزی عامل انسانی بوده که موضوع در دست بررسی است.

بحران آلاینده های محیط زیستی

در هفته‌ای که گذشت، نایب‌رئیس شورای عالی استان‌ها، گفت: نبود زیرساخت‌های بازیافت و دفن غیراصولی پسماندها، پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی غیرقابل جبرانی به دنبال دارد.

نایب‌رئیس شورای عالی استان‌ها خاطرنشان کرد: بخش عمده زباله‌های تولیدی یا به‌طور غیراصولی دفن می‌شوند یا در طبیعت رها می‌شوند. نبود زیرساخت مناسب برای تفکیک از مبدأ و کمبود کارخانه‌های مجهز به فناوری بازیافت، مانع اصلی مدیریت صحیح پسماند است. این وضعیت نه تنها باعث تخریب خاک و آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌شود، بلکه سلامت مردم و اکوسیستم‌های جنگلی و رودخانه‌ای را نیز تهدید می‌کند.

همچنین به گزارش برنا، ورود فاضلاب شهری به زمین‌های کشاورزی پایین‌دست شهر سرابله سالیان سال است که ادامه دارد و تا بحال هیچ اقدامی برای جلوگیری از ورود زباله های شهری به داخل زمینهای کشاورزی سرابله انجام نگرفته وباعث آلوده شدن وخسارت به کشت ۲۵۰ هکتار زمین کشاورزی مردم شهرسرابله شده است .

به گزارش ایرنا، کهگیلویه وبویراحمد سالهاست که با چالش و سوء مدیریت پسماند مواجه است. این موضوع نه تنها باعث بروز مشکلات زیست محیطی و بهداشت و سلامت مردم بلکه پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی زیادی را نیز به دنبال داشته است. با وجود وعده های فراوان متولیان امر اما تاکنون اقدام عملی خاصی در راستای بهبود این وضعیت نابسامان انجام نشده است.