خبرگزاری هرانا – در ایران زندانیانی سیاسی و عقیدتی وجود دارند که بیش از دو دهه از عمر خود را پشت میله‌های زندان سپری کرده‌اند. نگرانی اصلی خبرگزاری هرانا فراموش‌شدن این افراد در میان اخبار روزمره و چرخه‌های رسانه‌ای کوتاه‌مدت است. به همین دلیل، این خبرگزاری مجموعه‌ای از گزارش‌های منظم منتشر می‌کند که در هر پست به معرفی یک زندانی بلندمدت، مرور پرونده قضایی، وضعیت نگهداری، دسترسی‌ها و نیازهای فوری او می‌پردازد.

خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در گزارش پیش رو به بررسی آخرین وضعیت غلامحسین کلبی پس از دو دهه حبس می‌پردازد.

کادر اطلاعات

نام: غلامحسین کلبی
سال بازداشت: ۱۳۷۹
اتهام اعلام‌شده: «محاربه از طریق عضویت در سازمان مجاهدین خلق»
حکم اولیه: اعدام
حکم کنونی: حبس ابد (تبدیل‌شده با یک درجه تخفیف)
محل‌های نگهداری: پس از بازداشت به مدت ۱۴ ماه در سلول انفرادی اداره اطلاعات اهواز، بند (۲۰۹) و پس از آن در بند(۳۵۰) زندان اوین نگهداری شد. آقای کلبی پس از محکومیت، در مهرماه ۱۳۸۶ به زندان ماهشهر و سپس زندان کارون اهواز انتقال داده شد. او پس از تعطیلی این زندان، در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۴ به زندان شیبان اهواز منتقل شد و از آن زمان تا کنون در این زندان به سر میبرد.
مرخصی/دسترسی‌ها: در سال‌های اخیر مرخصی گزارش نشده؛ دسترسی به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است.
وضعیت فعلی: همچنان در حبس بلندمدت با حکم ابد، علی‌رغم تغییرات قانونی که می‌تواند امکان بازنگری یا تخفیف فراهم کند.

روایت پرونده و روند قضایی
غلامحسین کلبی در تاریخ ۱۹ دی‌ماه ۱۳۷۹ به اتهام عضویت در سازمان مجاهدین خلق در شهرستان دزفول بازداشت شد. وی در سال ۱۳۸۱ در دادگاه انقلاب تهران با اتهام محاربه به اعدام محکوم شد، ولی در ‌‌نهایت حکم وی به حبس ابد تقلیل پیدا کرد. این تغییر حکم، اگرچه از نظر شکلی از تشدید مجازات جلوگیری کرد، اما عملاً او را در زمرهٔ محکومانِ با حبسِ نامحدود زمانی قرار داد؛ وضعیتی که در عمل می‌تواند سالیان طولانی تداوم یابد و دسترسی فرد به سازوکارهای بازنگری را دشوار کند.

نکات کلیدی در روند:

اتهام امنیتی سنگین: برچسب «محاربه» در پرونده‌های سیاسی-امنیتی در ایران از سنگین‌ترین عناوین اتهامی است و معمولاً پیامدهای قضایی و اجرایی گسترده‌ای دارد.
تبدیل حکم: صدور حکم اعدام در ابتدا و سپس تبدیل به حبس ابد، هم وزن سنگین اتهام و هم امکان مداخله‌های قضاییِ بعدی را نشان می‌دهد، اما لزوماً به‌معنای رفع بی‌عدالتی‌های احتمالی در رسیدگی نیست.
تداوم حبس علی‌رغم تغییرات قانونی: با وجود تغییرات قانونی که امکان اعادهٔ دادرسی، تخفیف مجازات یا آزادی مشروط را در برخی پرونده‌ها فراهم می‌کند، آقای کلبی همچنان در زندان باقی مانده است.

وضعیت نگهداری و انتقال‌ها

در طول دوران حبس، آقای کلبی در زندان‌های مختلف نگهداری شده است. وی پس از بازداشت به مدت ۱۴ ماه در سلول انفرادی اداره اطلاعات اهواز نگهداری شد و سپس به بند (۲۰۹) و پس از آن بند (۳۵۰) زندان اوین انتقال یافت. این زندانی سیاسی در مهرماه ۱۳۸۶ به زندان ماهشهر منتقل و چندین سال در این زندان نگهداری شد. علیرغم اینکه محل زندگی خانواده آقای کلبی در ماهشهر بود، وی از زندان ماهشهر به زندان کارون اهواز انتقال داده شد. او پس از تعطیلی این زندان، در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۴ به زندان شیبان اهواز منتقل شده و در بندهای مختلف این زندان به سر برده است. مسئولان زندان شیبان اهواز در تیرماه ۱۴۰۰ پس از اعتراض وی نسبت به شرایط نگهداری زندانیان، او را به صورت تنبیهی با دست و پای بسته ساعت ها در گرمای سوزان آفتاب، نگه داشتند. در نهایت این زندانی سیاسی به بند دیگری به مراتب بدتر از بند پیشین منتقل شد. او مدتی را در اعتراض به این انتقال در اعتصاب غذا به سر برد. این زندانی سیاسی در فروردین ۱۴۰۳ بدون رعایت اصل تفکیک جرائم در بند پنج این زندان محبوس بود. او در آبان ماه همان سال در شرایطی که از داشتن فضایی برای قدم زدن محروم بود و در اتاقی که دو برابر ظرفیت زندانی داشت، به بند امنیتی این زندان انتقال داده شد. غلامحسین کلبی از آن زمان تاکنون همچنان در زندان شیبان اهواز نگهداری می‌شود.

مشاهدات مرتبط با استاندارهای نگهداری

انتقال‌های پی‌درپی: جابه‌جایی بین بندها و زندان‌ها می‌تواند دسترسی به خانواده، وکیل و خدمات بهداشتی را مختل کند.
انفرادی به‌عنوان ابزار تنبیهی: آقای کلبی از زمان دستگیری مدت ۱۴ ماه را در یکی از سلول‌های انفرادی اداره اطلاعات اهواز سپری کرد. این سابقه نشان‌دهندهٔ استفاده از انفرادی است که در استانداردهای بین‌المللی باید محدود، نظارت‌شده و استثنایی باشد.
تحمل خشونت در زندان: گزارش‌هایی از بدرفتاری‌های فیزیکی و کلامی علیه این زندانی در طول حبس او در زندان شیبان اهواز ثبت شده است. آقای کلبی در تیرماه ۱۴۰۰ در پی اعتراض به شرایط نگهداری زندانیان، توسط مسئولان زندان شیبان اهواز به صورت تنبیهی با دست و پای بسته ساعت ها در گرمای سوزان آفتاب، نگه داشته شد. موارد مذکور از مصادیقی است که لزوم مستندسازی مستقل و پیگیری حقوقی را برجسته می‌کند.
محرومیت از امکانات درمانی و پزشکی: این زندانی سیاسی در طول بیش از دو دهه حبس، با وجود ابتلا به بیماری‌های قلبی، فتق، عفونت دندان، مشکل فک و لثه، آرتروز کمر، آرتروز گردن، بیماری قارچی منجر به عفونت شدید ناخن پا، چربی خون، عفونت و درد گوش چپ منجر به ضعف شنوایی، همواره با کارشکنی مسئولان زندان و به بهانه‌های مختلف، از اعزام به بیمارستان و دسترسی به درمان تخصصی محروم مانده است. «حق دسترسی به درمان» از جمله حقوق بنیادین زندانیان است که در قوانین داخلی ایران، اسناد بین‌المللی و معیارهای حقوق بشری بر آن تأکید شده است. محرومیت عمدی زندانیان از امکانات پزشکی و درمانی، مصداق بارز رفتار غیرانسانی و نقض حق بر سلامت و حتی حق حیات است و در بسیاری موارد به عنوان ابزاری برای فشار و سرکوب بیشتر به کار گرفته می‌شود.

دسترسی به خانواده، وکیل و مرخصی

در سال‌های اخیر، آقای کلبی مرخصی دریافت نکرده است و دسترسی او به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است. محدودیت مزبور، علاوه بر آثار روانی و اجتماعی، می‌تواند حق دفاع مؤثر و پیگیری سازوکارهای اعادهٔ دادرسی را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.

مسیرهای حقوقی بالقوه (توصیه‌های عمومی)

۱. اعادهٔ دادرسی: بررسی وجود دلایل و مستندات جدید یا ایرادات ماهوی/شکلی در رأی.
۲. درخواست تخفیف یا تبدیل مجازات: در صورت فراهم‌بودن شرایط قانونی.
۳. آزادی مشروط/تعلیق اجرای مجازات: ارزیابی تحقق شروط قانونی (مدت سپری‌شده، حسن رفتار، وضعیت سلامت و…)، در صورت امکان.
۴. پیگیری حقوق نقض‌شده در دوران حبس: از جمله حق درمان، منع رفتار خشونت‌آمیز، حق ملاقات منظم و دسترسی مستمر به وکیل.
۵. مستندسازی و دادخواهی بین‌المللی: در صورت انسداد مسیرهای داخلی، بهره‌گیری از سازوکارهای گزارشگری و مکاتبات حقوق بشری.

خط زمانی خلاصه

۱۳۷۹: بازداشت؛ اتهام «محاربه از طریق عضویت در سازمان مجاهدین خلق»
حکم اولیه: اعدام؛ تبدیل‌شده به: حبس ابد.
پس از بازداشت: ۱۴ ماه سلول انفرادی اداره اطلاعات اهواز، بند (۲۰۹) و (۳۵۰) زندان اوین.
پس از محکومیت؛ مهرماه ۱۳۸۶ انتقال به زندان ماهشهر.
بهمن ۱۳۹۴: انتقال به زندان شیبان اهواز.
تیر ۱۴۰۰: شکنجه فیزیکی گزارش‌شده؛ ساعت‌ها نگهداری به صورت تنبیهی با دست و پای بسته در گرمای سوزان آفتاب.
تیر ۱۴۰۰: انتقال به یکی از بند های زندان شیبان اهواز پس از اعتراض نسبت به شرایط نگهداری زندانیان.
فروردین ۱۴۰۳: بدون رعایت اصل تفکیک جرائم؛ انتقال به بند پنج زندان شیبان اهواز.
آبان ۱۴۰۳: انتقال به بند امنیتی زندان شیبان اهواز.
سال‌های اخیر: عدم اعطای مرخصی، محرومیت از رسیدگی پزشکی مناسب، دسترسی محدود به خانواده و وکیل.
وضعیت امروز: تداوم حبس ابد علی‌رغم تغییرات قانونی بالقوه مؤثر بر بازنگری پرونده.

جمع‌بندی و اهمیت بازنگری

با وجود تغییرات قانونی که امکان اعادهٔ دادرسی، تخفیف مجازات یا آزادی برای محکومان به اتهام محاربه را فراهم می‌کند، آقای کلبی همچنان در زندان باقی مانده است.
پرونده غلامحسین کلبی نمونه‌ای دیگر از زندانیان با احکام طولانی‌مدت امنیتی و سیاسی در ایران است که بازنگری در پرونده‌های آنان می‌تواند گامی مهم در مسیر آزادی و احقاق حقوقشان باشد.
پروندهٔ او از یک‌سو بر دشواری‌های دسترسی به حقوق بنیادین در دوران حبس (مرخصی، ملاقات، وکیل) و از سوی دیگر بر ضرورت به‌کارگیری تمامی سازوکارهای قانونیِ داخلی و بین‌المللی برای بازنگری و کاهش مدت حبس تأکید دارد.

نیازهای فوری

دسترسی منظم و بدون تبعیض به وکیل و خانواده.
ارزیابی پزشکی مستقل در صورت ادعای ضرب‌وشتم یا عوارض طولانی‌مدت.
بررسی امکان اعادهٔ دادرسی یا سایر سازوکارهای کاهش/توقف مجازات بر پایهٔ آخرین مقررات.
تضمین رعایت آیین‌نامه‌های سازمان زندان‌ها دربارهٔ تماس، ملاقات و مرخصی.
دسترسی به خدمات پزشکی مناسب و درمان

دربارهٔ این مجموعه

این گزارش بخشی از مجموعهٔ «بیش از دو دهه در حبس» است که هدف آن مستندسازی مستمر پرونده‌های بلندمدت و یادآوریِ مسئولیت جمعی برای دیده‌شدن و پیگیری وضعیت آنان است.