خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۲ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، بیش از ۴۷ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در بیش از ۲۵ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران خشکسالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها، پسماندها و آلاینده‌ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سملقان در خرسان شمالی از مشاهده لاشه یک قلاده خرس قهوه‌ای در مناطق آزاد این شهرستان خبر داد. به گفته ارسلان باغانی، بررسی‌های اولیه و تصاویر ارسالی نشان می‌دهد که مرگ خرس حدود ۲ تا سه ماه پیش رخ داده و به دلیل گذشت زمان طولانی، متلاشی شدن لاشه و تغذیه سایر جانوران، امکان اظهار نظر قطعی درباره علت مرگ در حال حاضر وجود ندارد.

از سوی دیگر، خرس قهوه‌ای ماده هشت ساله که به‌دلیل جراحت ناشی از تیراندازی در منطقه جنگلی هفت‌خال کیاسر کشف شده بود، پس از انتقال به مرکز درمانی حیات‌وحش سمسکنده و انجام اقدامات درمانی، متأسفانه به‌دلیل شدت جراحات جان خود را از دست داد.

بهرنگ اکرامی، دامپزشک معتمد اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران در این‌باره گفت: این خرس بر اثر عفونت حاد ناشی از جراحات تیراندازی دچار ضعف شدید بود و با وجود مراقبت‌های تخصصی و درمان‌های دامپزشکی، متأسفانه به‌دلیل وخامت شرایط جسمانی تلف شد.

همچنین، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره‌کل محیط زیست مازندران گفت: با کشف لاشه یک فوک خزری دیگر در سواحل فریدونکنار، شمار موارد کشف‌شده این گونه جانوری امسال به ۴۴ قلاده در سواحل استان رسید.

افزون براین، لاشه دو نهنگ گونه پورپویز در ساحل بندر مقام و روستای دیوان شهرستان بندرلنگه مشاهده شد. رئیس اداره حفاظت از زیست بوم و پایش آلودگی‌های دریائی اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان گفت: یکی از این لاشه‌ها بر اثر جز و مد و قبل از بررسی به دریا کشیده شد. مریم احسان پور افزود: حیوان دیگر براثر برخورد با یک جسم سخت از ناحیه پشت سر و شکمی، و وارد شدن آسیب جدی تلف شده است..

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

در گزارش‌های این هفته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از ۴۰ شکارچی و صیاد غیرمجاز و متخلف محیط زیستی در شهرستان‌های شاهین‌دژ، شهربابک، بویراحمد، باشت، ماکو، ایلام، طالقان، قزوین، نقده، ایجرود، فیروزکوه، زهک بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدنداز سوی دیگر، بیش از ۶۰ تن چوب و زغال قاچاق در شهرهای بجنورد، مهاباد، شاهرود، نجف‌آباد، اسلام‌آباد‌غرب، رباط‌کریم، کرمانشاه و علی‌آباد کتول، کشف و ضبط و در این رستا ۷ قاچاقچی چوب بازاشت شدند.

همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط زیست دزپارت از کشف و ضبط ۲۴ قطعه کبک شکار و دو قبضه اسلحه شکاری تک‌لول در ارتفاعات منطقه حفاظت‌شده شالو و منگشت منطقه (سیروک) خبر داد.

رئیس نمایندگی حفاظت محیط زیست کوثر نیز از شناسایی و دستگیری ۲۱ متخلف صید غیرمجاز در ۲ ماه گذشته در این شهرستان خبر داد.

طی هفته‌ای که گذشت، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست فارس از بازداشت عوامل تیراندازی منجر به جراحت یکی از محیط‌بانان منطقه حفاظت‌شده ارژن-پریشان خبر داد. به گفته وی، از یکی از متهمان یک قبضه سلاح ساچمه‌زنی دولول غیرمجاز کشف و ضبط شد.

همچنین، روز چهارشنبه، رضا رستمی، جنگلبان شهرستان رودبار، هنگام انجام ماموریت در منطقه اسکولک، توسط یک متخلف قاچاق چوب با سلاح سرد زخمی شد. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان ضمن اعلام این خبر عنوان کرد که ضارب این جنگلبان بازداشت شده است.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته‌ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای ماهشهر ۱۶۳، اهواز ۱۶۲، هویزه ۵۰۰،  بهبهان ۱۵۲، خرمشهر ۱۵۱، شادگان ۱۳۷، شوش ۱۲۳، هندیجان و دشت آزادگان ۱۱۸، اندیمشک و شوشتر ۱۱۵، امیدیه ۱۱۴، رامهرمز ۱۰۳، خمینی ۱۱۴، قهجاورستان ۱۴۹، کاشان ۱۰۶، تهران ۱۱۴، بجنورد ۲۸۱، شیروان ۵۰۰، اصفهان ۱۰۴، نهبندان ۱۳۹، بیرجند ۱۳۴، سرایان ۱۲۵، طبس ۱۱۴، مشهد ۲۰۲، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم برای تمام گروه‌ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل از مراجعه حدود ۷۰۰ نفر از شهروندان شهرستان‌های شمال سیستان و بلوچستان به مراکز بهداشتی و درمانی در پی هجوم ریزگردها در سه روز (از شنبه تا دوشنبه هفته جاری) خبر داد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

در هفته گذشته، نماینده مردم ارومیه درباره آخرین وضعیت دریاچه ارومیه توضیحاتی ارائه کرد. حاکم ممکان، وضعیت دریاچه ارومیه را فوق‌العاده بحرانی توصیف کرد و گفت ۹۹٪ آن خشک شده و تنها محدوده‌ای اطراف پل میانگذر باقی مانده است. او با انتقاد از بی‌نتیجه بودن هزینه‌ها و جلسات گذشته، خواستار اقدامات فوری و عملی دولت چهاردهم برای احیای دریاچه شد و هشدار داد خشک شدن آن عواقب زیست‌محیطی، اجتماعی و امنیتی گسترده‌ای از جمله گرد و غبار نمکی تا استان‌های زنجان و قزوین، مشکلات سلامت عمومی و نابودی اراضی کشاورزی به همراه خواهد داشت.

بر اساس گزارشات رسانه‌های رسمی، در ۳۵۷ روز ابتدایی سال آبی جاری (از مهر ۱۴۰۳ تا ۲۲ شهریور ۱۴۰۴) میزان ورودی آب به سدهای کشور ۲۴ میلیارد و ۴۸۰ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۲ ٪ کاهش نشان می‌دهد. در همین بازه، ۲۹ میلیارد و ۶۹۰ میلیون مترمکعب آب برای مصارف شرب، کشاورزی، صنعت، محیط زیست و تولید برق‌آبی از سدها رهاسازی شده که ۲۳٪ کمتر از سال گذشته است. هم‌اکنون ذخایر آبی سدها ۱۹ میلیارد و ۱۶۰ میلیون مترمکعب برآورد می‌شود که تنها ۳۷٪ ظرفیت مخازن را پر کرده و در مقایسه با ۲۵ میلیارد و ۴۸۰ میلیون مترمکعب ذخیره سال گذشته، بیانگر کاهش ۲۵ درصدی است.

از سوی دیگر، مدیر سابق منابع آب شهرستان دشتستان از توقیف ۳۰۸ دستگاه و ادوات حفاری غیرمجاز خبر داد و گفت: ۲۴۸ حلقه چاه غیرمجاز در دشتستان پر و مسلوب المنفعه شد.

افزون بر این، سرپرست اداره‌کل شیلات خوزستان با اشاره به محدودیت منابع آب شیرین و تداوم خشکسالی در استان اعلام کرد که در شرایط کنونی امکان توسعه آبزی‌پروری در آب‌های داخلی بسیار محدود شده است.

آتش سوزی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته گذشته، رییس ذخیره‌گاه و پناهگاه حیات‌وحش میانکاله از آتش سوزی در این پناهنگاه جانوری و نابودی هشت هکتار از پوشش گیاهی منطقه خبر داد. همچنین، مدیر کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: دو مورد آتش‌سوزی در مناطق سبزکوه و هلن چهارمحال‌وبختیاری رخ داد که هر دو با تلاش نیروهای یگان حفاظت محیط‌زیست به‌طور کامل مهار شد. فرماندار ایلام نیز گفت: آتش‌سوزی در جنگل‌های گاچال سۆەرگری ایوان مهار شد.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان گفت: جنگل‌های آبشار بیشه دورود دچار آتش سوزی شد که با تلاش نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی و افراد بومی به‌ طور کامل مهار شد.

افزون بر این، آتش‌سوزی در پناهگاه حیات‌وحش بیستون رخ داد که لایق خسروی، مسئول این پناهگاه اعلام کرد پس از تلاش محیط‌بانان و همراهی جوامع محلی، حریق مهار شد. همزمان در این هفته، مراتع و منابع طبیعی جنگلی منطقه کوه سفید در شهرستان لنده طعمه حریق شد. همچنین، ارتفاعات کوه لیله واقع در منطقه حفاظت‌ شده شیمبار، دچار آتش‌سوزی شد.

علاوه بر این، نخلستان‌های روستای مغیطیه در بخش مرکزی آبادان شامگاه یکشنبه دچار آتش‌سوزی گسترده شد که علی احمدیان، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی آبادان گفت تیم‌های آتش‌نشانی برای مهار آتش و جلوگیری از گسترش شعله‌ها به محل حادثه اعزام شدند. بخشدار مرکزی آبادان در این خصوص گفت: بیش از ۲۰۰ نفر نخل خرمای مثمر در جریان آتش سوزی این روستا در آتش سوخت.

همچنین، مهراب عبدی، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بویراحمد، از وقوع آتش‌سوزی در منطقه چشمه پیدنی حمزه خانی کاکان خبر داد و گفت بلافاصله همکاران یگان حفاظت برای مهار حریق به محل اعزام شدند. وی افزود همزمان با عملیات مهار، عامل آتش‌سوزی شناسایی و دستگیر شد. سطح دچار حریق حدود ۲۰ هکتار از اراضی مرتعی شامل گونه‌های گیاهی گون، خوشک و درختچه ارژن بود و خسارتی معادل ۱۲ میلیارد ریال برای عامل آتش‌سوزی برآورد و تحویل پاسگاه انتظامی کاکان گردید.

از سوی دیگر، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام از مهار دو مورد آتش‌سوزی‌ در جنگل‌های کبیرکوه ملکشاهی و «وردلان» شهرستان چرداول خبر داد.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان مریوان نیز از تشکیل ۱۰ فقره پرونده قضایی برای عاملان آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع این شهرستان خبر داد و گفت آمار حریق در مقایسه با سال گذشته ۱۰۰ درصد رشد داشته است. در همین راستا، مدیرکل منابع طبیعی استان ایلام از تشکیل پرونده قضایی برای ۵ نفر از عوامل انسانی آتش سوزی جنگل های ایلام خبر داد.

بحران فرونشست زمین در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

عصر یکشنبه بر اثر شکستگی لوله آب در یکی از میدان‌های اصلی شهر زابل، زمین دچار فرونشست شد. همچنین، چهارمین فرونشست در اصفهان در چند هفته‌ اخیر به وقوع پیوست. در همین راستا، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان گفت: کمبود آب، خشکی زاینده‌رود و فرونشست زمین چالش‌های بزرگ شهری است که باید با رویکردهای نوین برطرف شود.

نماینده مردم سیستان در مجلس با اشاره به بحران کمبود آب در سیستان و اقدامات صورت گرفته برای تامین آب شرب، نسبت به برداشت چندین برابر آوردی از منابع آبی زیرزمینی هشدار داد و تاکید کرد این روند زمینه‌ساز فرونشست و آسیب‌های جبران‌ناپذیر می‌شود.

در همین راستا، رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران با هشدار نسبت به فرونشست زمین در بیش از ۴۰۰ دشت کشور گفت: فرونشست به یک تهدید سرزمینی و تمدنی بدل شده و در استان‌هایی مانند اصفهان و کرمان حتی احتمال جابه‌جایی میلیون‌ها نفر جمعیت وجود دارد.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

در هفته گذشته، مدیرکل حفاظت محیط زیست قزوین از پایش شبانه واحدهای صنعتی شهر صنعتی البرز خبر داد و گفت: در این پایش‌ها، دو واحد تولیدی آلاینده شناسایی شدند. همچنین، یک واحد غیرمجاز تولید گرانول بازیافتی در شهرستان تفت به دلیل فعالیت بدون مجوز و ایجاد آلودگی مهر و موم شد. در همین راستا، فاز توسعه (فاز دوم) کارخانه مس کاتد جیرفت به دلیل آلایندگی شدید و تهدید سلامت شهروندان با دستور دادستان جیرفت پلمب شد. افزون بر این، با حکم دادستان عمومی و انقلاب شهرستان تاکستان، دو واحد صنعتی آلاینده در شهرستان تاکستان پلمب شدند. مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز از صدور اخطاریه زیست محیطی برای شش واحد تولیدی، صنعتی و خدماتی آلاینده در پلدختر خبر داد.

از سوی دیگر؛ معاون شهری سازمان همیاری شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور گفت: هم‌اکنون روزانه ۵۵ هزار تن پسماند در سطح کشور تولید می‌شود و با همه اقدامات صورت‌گرفته تنها ۴۲ شهرداری دارای پردازش سامانه پسماند هستند و در مجموع نیز ۲۹٪ زباله‌ها پردازش و بازیافت می‌شود.

به گزارش تسنیم، خراسان شمالی روزانه بیش از ۵۶۰ تن پسماند شهری و روستایی تولید می‌کند؛ در حالی که تنها پنج درصد روستاها به محل دفن استاندارد مجهز هستند و ۹۵٪ باقی‌مانده با دفن غیراصولی، خطر نفوذ شیرابه به منابع آب و آلودگی محیط زیست را افزایش می‌دهند.