خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۹ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، یک خرس در مشگین‌شهر با سلاح شکاری کشته شد و لاشه یک پلنگ در چمستان کشف شد. بیش از ۳۸ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۳۶  شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران خشکسالی، پسماندها و آلاینده‌ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران از کشف لاشه پلنگ ماده نابالغ در چمستان خبر داد. بر اساس نظر دامپزشک معتمد، از مرگ حیوان دستکم چند روز گذشته و به دلیل گرمای هوا، لاشه دچار تجزیه شدید بافتی شده است و از این‌رو امکان کالبدگشایی کامل و بررسی دقیق اندام‌های داخلی وجود نداشت.

سرپرست حفاظت محیط زیست بیجار از تلف شدن هزاران قطعه ماهی رودخانه قزل اوزن این شهرستان خبر داد. تلف شدن تعداد زیادی ماهی در رودخانه قزل اوزن واقع در نزدیکی روستای کمرزرد این شهرستان به دلیل کمبود آب رودخانه و خشکسالی بوده است.

همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط زیست مشگین‌شهر از کشته شدن یک خرس قهوه‌ای در اطراف روستای نقدی علیا از توابع مشگین شهر با سلاح شکاری خبر داد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی‌رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

در گزارش‌های این هفته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، ۳۷ شکارچی و صیاد متخلف در شهرهای خاتم، اسفراین، حاجی آباد، نکا، میاندوآب، کازرون، اردستان، بیجار، کرمان، شاهین دژ، لردگان، نطنز، آرادان، قزوین، قائم شهر، خلخال، مروشت، سقز، طارم و درگز، بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

از سوی دیگر، ۱۷ تن و ۵۳۰ کیلوگرم چوب قاچاق در شهرهای نور، شاهرود، باشت، نایین، ساری، فلاورجان و آران و بیدگل کشف شد. یک تن در این رابطه بازداشت شده است.

همچنین، رئیس اداره منابع طبیعی میانکوه از صدور حکم قضایی برای سه نفر از عاملان قطع درختان جنگلی این منطقه خبر داد و گفت: متهمان پس از معرفی به مراجع قضایی، با صدور حکم نهایی به پرداخت ۲۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان جزای نقدی و تحمل شش ماه حبس محکوم و روانه زندان شدند.

در ادامه، رئیس اداره حفاظت محیط زیست مریوان از کشف و ضبط هفت مورد تاکسیدرمی گونه‌های جانوری در گمرک مرز باشماق خبر داد و گفت: این اقلام توسط مسافران عراقی قصد خروج از کشور را داشتند که توسط ماموران بازداشت شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سوء مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته‌ای که گذشت شاخص کیفی هوا در اندیمشک ۳۰۳، ماهشهر ۲۲۵، هویزه ۱۹۴، هندیجان ۱۶۸، رامهرمز ۱۶۴، ملاثانی ۱۶۳، آغاجاری ۱۵۹، بهبهان و اهواز ۱۵۵، سوسنگرد ۱۴۹، شادگان ۱۴۷، باغملک ۱۴۵، هفتکل ۱۳۵، گتوند ۱۳۲، آبادان ۱۲۵، شوش ۱۲۲، امیدیه ۱۰۸، دزفول ۱۰۱، کاشان ۱۵۵، خمینی‌شهر ۱۱۳، زرین‌شهر ۱۳۵، شاهین‌شهر ۱۱۰، قهجاورستان ۱۳۶، آبادان ۲۲۸، اهواز ۲۰۶، هویزه ۳۹۶ و سوسنگرد ۵۰۰، بجنورد ۱۷۸، تهران ۱۰۳، قصرشیرین ۵۰۰، سرپل ذهاب ۵۰۰، قم ۱۱۲، زاهدان ۴۵۰، سرایان ۱۶۰، کرمانشاه ۱۷۹ و طبس ۱۶۵، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم برای تمام گروه‌ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی، خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیق‌تر میکند.

به گزارش شرق، از ابتدای سال آبی تا ۲۵ مرداد، ورودی سدهای کشور با ثبت ۲۳.۸ میلیارد مترمکعب نسبت به سال گذشته ۴۲ درصد کاهش یافته و خروجی نیز با ۲۷ میلیارد مترمکعب افتی ۲۲ درصدی داشته است.

حجم آب موجود در مخازن اکنون ۲۱ میلیارد مترمکعب است که نسبت به سال قبل ۲۵ درصد کاهش نشان می‌دهد و تنها ۴۱ درصد مخازن پر هستند. بسیاری از سدهای استان‌های تهران، خراسان رضوی، قم، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، گلستان، خراسان جنوبی، زنجان، کرمان، فارس و مرکزی در وضعیت بحرانی قرار دارند.

همچنین میانگین بارندگی کشور تا این تاریخ ۱۴۷.۷ میلی‌متر بوده که نسبت به بلندمدت و سال گذشته حدود ۴۰ درصد کاهش داشته است. بدترین وضعیت بارندگی در سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان گزارش شده و تنها استان گیلان شرایط نرمال دارد.

به گزارش تسنیم، بررسی وضعیت ذخایر آبی سدهای بزرگ مخزنی کشور نشان می‌دهد که ۱۲ سد بزرگ و مهم در تأمین آب شرب و کشاورزی، کمتر از ۱۰ درصد ذخیره آبی دارند، به‌عبارتی بیش از ۹۰ درصد ظرفیت مخازن این سدها خالی است.

همچنین، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: از ۷۵ میلیون مترمکعب ظرفیت سدهای خراسان جنوبی، ۸۴ درصد آن خالی است.

افزون بر این، مدیرعامل آب و فاضلاب کهگیلویه و بویراحمد گفت: کاهش بارندگی ۶۲۳ روستای استان را دچار تنش آبی کرده است. استاندار بوشهر نیز گفت: مصرف روزانه آب شرب استان ۴۲۰ هزار متر مکعب است، اما با توجه به تولید فعلی تنها ۳۸۰ هزار متر مکعب، کمبود روزانه ۴۰ هزار متر مکعب آب به‌ویژه در شهرستان‌هایی مانند دشتستان و جم محسوس است.

علاوه بر این، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه با اشاره به کاهش حجم آب سدهای گاوشان و سلیمان‌شاه، دو منبع اصلی تامین آب شرب استان، به ترتیب به ۴۰ و ۲۸٪، وضعیت این سدها را نامناسب توصیف کرد و بر لزوم اتخاذ تصمیم‌های ویژه تاکید کرد.

از سوی دیگر، دبیر پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه وضعیت این دریاچه را «فاجعه‌بار» توصیف کرد و گفت: تنها حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب شور در پهنه‌ای ۲۰۰ کیلومترمربعی باقی مانده و عمق آن به کمتر از نیم‌متر رسیده است. به گفته او، طی ۱۰ تا ۲۰ روز آینده این میزان نیز تبخیر خواهد شد و بستر نمکی دریاچه به غبارهای سمی تبدیل می‌شود که پیامدهای بهداشتی، زیست‌محیطی و حتی ژنتیکی برای مردم خواهد داشت.

در ادامه، مدیرکل هواشناسی مازندران با اشاره به کاهش بارندگی در چهار ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل گفت: در این مدت شاهد کاهش ۳۰ درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته هستیم. عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز نیز گفت: بهره‌وری آب در بخش صنعت با استاندارد جهانی همخوانی دارد، اما در حالی که ۹۰٪ آب کشور در کشاورزی مصرف می‌شود، میزان بهره‌وری در این بخش تنها یک‌پنجم متوسط جهانی است و نشان می‌دهد استفاده بهینه‌ای از آب در کشاورزی صورت نگرفته است.

در هفته گذشته، مدیر منابع آب شهرستان مشگین‌شهر گفت: حجم ذخیره آب سد سبلان نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۲۰٪ کاهش داشته است. نماینده مردم تاکستان در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: بیش از ۵۰ روستای تاکستان با بحران آب روبه‌رو هستند و طرح‌های فارسجین و ضیاآباد به تخصیص بودجه نیاز دارند. به گفته مدیر عامل آبفا استان تهران؛ در پی ادامه وضعیت خشکسالی پنج‌ساله و عدم تعادل میان منابع و مصارف آب، استان تهران در شرایط بحرانی قرار دارد.

به گزارش شرق، در سال‌های اخیر به دنبال افزایش دما و تشدید تنش‌های آبی، پارک‌های جنگلی تهران به عنوان یکی از مهم‌ترین عرصه‌های منابع طبیعی و فضای سبز پایتخت، با خطر جدی خشکیدگی روبه‌رو شده‌اند. کاهش منابع آبی، تغییرات اقلیمی و ضعف مدیریت آبیاری از جمله عواملی است که آسیب‌های گسترده‌ای به درختان و اکوسیستم‌های طبیعی این مناطق وارد کرده و به قطع ۲۰ هزار اصله درخت در جنگل‌های چیتگر و سرخه‌حصار انجامیده است.

در همین راستا، مدیرکل هواشناسی استان زنجان اعلام کرد: بر اساس شاخص‌های ۱۰ ساله، بیش از ۹۵٪ سطح استان با خشکسالی و کم‌آبی درگیر است و پیامدهای این پدیده افزایش ۰.۶ درجه‌ای دما در ۶۰ سال گذشته را نشان می‌دهد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران نیز با هشدار نسبت به کاهش نگران‌کننده منابع آبی استان گفت: سطح سفره‌های زیرزمینی در دو دهه اخیر ۸۴ سانتی متر افت کرده است.

بحران فرونشست زمین در ایران

حسین ظفری، سخنگوی ستاد مدیریت بحران، فرونشست زمین را ناشی از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی دانست و تأکید کرد که این پدیده در استان‌های بحرانی مانند کرمان و اصفهان جدی است و نیازمند مدیریت هماهنگ و فرهنگ‌سازی گسترده است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای یزد، گفت: برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها و کاهش بارندگی‌ها سبب پدیده فرونشست و از بین رفتن کیفیت آب در استان شده است.

از سوی دیگر، نماینده مردم قزوین، آبیک، و البرز در مجلس ضمن هشدار درباره بحران آب و مهاجرت در این استان گفت: دشت قزوین در آستانه فرونشست و بیابان‌زایی است.

افزون بر این، دیرکل مدیریت بحران گلستان گفت: بر اساس گزارش جهاد کشاورزی تا حدود ۹۰ درصد اراضی زراعی استان گلستان در کشت پاییزه از خشکسالی خسارت‌دیده است.

آتش سوزی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

مدیرکل محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: منطقه جنگلی سبزکوه و ارمند (بخشی از مراتع و جنگل) این استان روز جمعه ۲۵ مرداد ماه دچار آتش سوزی گسترده‌ای شد.

از سوی دیگر، مدیرکل بحران استانداری گفت: آتش سهل انگاری انسانی این بار نیز دامن کوه «چرمین» در شهرستان چرداول استان ایلام را گرفت و این کوه طعمه آتش بی مبالاتی گردشگران شد.

در هفته‌ای که گذشت، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بانه از شناسایی و تشکیل پرونده قضایی برای متخلفان آتش‌سوزی عمدی جنگل‌های این شهرستان خبر داد.

افزون بر این، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری تکاب گفت: در پی وقوع آتش سوزی در مراتع و اراضی ملی روستای بابا نظر تکاب، ۷۰ هکتار از مراتع و اراضی ملی طعمه آتش شد.

در همین راستا، محمد صفری، سرجنگلبان ناهارخوران گفت: در محدوده جنگل‌کاری اسپید سنگ نصرآباد حریق رخ رخ داد که با حضور مأموران یگان حفاظت و نیروهای پشتیبانی، مهار و خاموش شد. همچنین، مدیرکل محیط زیست چهارمحال و بختیاری از وقوع آتش سوزی در مناطق حفاظت‌شده سبزکوه و ارمند خبر داد و گفت که به طور کامل مهار شد.

علی کردی، رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان بروجرد نیز اعلام کرد که در تالاب بیشه‌دالان آتش سوزی رخداد که پس از چندین ساعت مهار شد. افزون بر این، رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری دره‌شهر از شناسایی عوامل آتش‌سوزی عمدی در جنگل‌های این شهرستان خبر داد و گفت: سه دام‌دار در پیوند با این آتش‌سوزی‌ها شناسایی شده‌اند.

در ادامه مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان اعلام کرد: ۴۲۰ هکتار از عرصه‌های طبیعی این استان و بیشتر در بخش مراتع از ابتدای سال تا به امروز دچار آتش سوزی شده است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز گفت: از ابتدای امسال تاکننون۲۰۰ هکتار از مراتع استان طعمه حریق شد.

علاوه بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: عرصه جنگلی در منطقه چهاربید سالوک در شهرستان اسفراین دچار آتش سوزی شد. همچنین، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست از مهار آتش‌سوزی در منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه خبر داد. در ادامه مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین از وقوع آتش‌سوزی و حریق در ۵۴ هکتار از مراتع و جنگل‌های بخش طارم سفلی خبر داد.

مدیرکل منابع طبیعی هرمزگان خبر داد که قطع درختان کهور در پارسیان غیرمجاز بوده و در این حادثه یک درخت کهنسال و ۱۴ تا ۱۵ اصله کهور ایرانی و پاکستانی ریشه‌کن شدند. پرونده تخلف تشکیل و برای رسیدگی به مراجع قضایی ارجاع شد.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

در هفته‌ای که گذشت، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اردکان از تعطیلی یک واحد تولید لعاب در شهرک صنعتی این شهرستان خبر داد. علت تعطیلی، نقص در سیستم‌های غبارگیر و عدم رفع کامل آلودگی اعلام شد.

از سوی دیگر، مدیرعامل شرکت عمران فولادشهر گفت: آلودگی ناشی از صنایع مجاور همچنان بزرگ‌ترین چالش شهر است و توسعه فضای سبز تنها راهکار عملی برای کاهش آثار آن محسوب می‌شود. همچنین،  رئیس کل دادگستری مازندران نسبت به ادامه مصرف مازوت در نیروگاه نکا واکنش نشان داد و آن را خطری جدی برای سلامت مردم دانست.

معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با اشاره به تولید روزانه ۵۵ هزار تن پسماند در کشور گفت: هم‌اکنون تنها ۵٪ از این پسماندها از مبدا تفکیک می‌شود و لازم است اقدامات اساسی برای افزایش این شاخص انجام گیرد.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز گفت: در استان تهران روزانه ۱۱۵ تن پسماند پزشکی، سه هزار تن پسماند صنعتی، ۴۰۰ تن پسماند خطرناک و ۳۵ هزار تن نخاله ساختمانی تولید می‌شود.

تسنیم گزارش داده که واحد صنعتی «مس کاتد» جیرفت به دلیل دفع غیراصولی پسماندها و وجود مخازن روباز اسید، تهدیدی جدی برای سلامت مردم و محیط زیست ایجاد کرده است. همچنین دادستان شهرستان با ضرب‌الاجل یک‌هفته‌ای از دستگاه‌های نظارتی خواسته تا نظر کارشناسی درباره ادامه فعالیت این کارخانه ارائه دهند.