خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۰ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ای که گذشت بیش از ۳۷ شکارچی غیرمجاز و متخلف محیط زیستی بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۲۹ شهر در وضعیت ناسالم یا خطرناک اعلام شد. همچنین، یک قلاده شیر در مجموعه گردشگری الیمالات نور تلف شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به آتش سوزی منابع طبیعی کشور، بحران فرونشست، پسماند و آلاینده های محیط زیستی اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، محیط زیست مازندران اعلام کرد که یک قلاده خرس قهوه‌ای در منطقه جنگلی نشل از بخش لاریجانی شهرستان آمل با علائم ضعف شدید جسمانی، بی‌حالی و ناتوانی در حرکت مشاهده شده بود. با تلاش مأموران یگان حفاظت محیط زیست شهرستان آمل به‌موقع زنده‌گیری و برای انجام اقدامات درمانی به پناهگاه حیات‌وحش سمسکنده منتقل شد و تحت مراقبت دامپزشک معتمد قرار گرفت.

روز دوشنبه ۲۳ تیرماه، یک قلاده شیر در مجموعه گردشگری الیمالات نور تلف شد. رئیس اداره حیات وحش محیط زیست مازندران اعلام کرد که عملیات کالبدگشایی روی لاشه شیر انجام شد و نمونه‌برداری‌های تخصصی به‌منظور تشخیص علت مرگ به آزمایشگاه ارسال شد.

در جریان تازه‌ترین مشاهدات، گونه کمیاب گربه پالاس که با تمرکز بر شکار جوندگان نقش مهمی در کنترل جمعیت آن‌ها دارد، در منطقه حفاظت‌شده بحرآسمان جیرفت به تصویر کشیده شد.

در ادامه روند پایش‌های حیات وحش، ویدیویی از سازمان حفاظت محیط‌زیست منتشر شد  که تصویر دوربین‌های تله‌ای از یک پلنگ را در حال آب خوردن در منطقه دماوند نشان می‌داد. فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست دماوند اعلام کرد این پلنگ برای نخستین بار شناسایی شده و پیش‌تر تصویری از آن ثبت نشده بود.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

در گزارش‌های این هفته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از ۳۷  شکارچی و صیاد غیرمجاز و متخلف محیط زیستی در شهرستان‌های ساری، دنا، باشت، کرج، نهبندان، بویراحمد، رودان، آمل، بابل، سوادکوه، چالوس، تهران، خرم‌آباد، کرخه، فیروزکوه، سامان، بردسکن، قزوین، پیشوا، میبد، مهریز و جاسک بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر، سه تن چوب قاچاق در روستای یله‌گنبد قزوین کشف و ضبط شد.

در هفته جاری، مازیار طهماسبی، معاون اجرایی تعزیرات حکومتی خوزستان خبر داد که متهم پرونده قاچاق ۴۶۰ کیلوگرم زغال در اهواز، به پرداخت ۲ میلیارد و ۶۴ میلیون ریال جزای نقدی محکوم شده است.

در ادامه تحولات محیط‌زیستی اخیر، رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان بیله‌سوار گفت: ۱۷ نفر از کشاورزان شهرستان بیله‌سوار در اردبیل که اقدام به آتش زدن کاه و کلش زمین خود کرده بودند، شناسایی و به محاکم قضایی معرفی شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای هندیجان ۱۷۰، سوسنگرد ۱۶۸، بهبهان ۱۶۱، اهواز ۱۵۸، رامهرمز ۱۵۸، هویزه ۱۵۷، ماهشهر ۱۵۷، خرمشهر ۱۵۳، شادگان ۱۴۵، دزفول ۱۳۸، مسجدسلیمان ۱۳۱، امیدیه ۱۳۰، هفتکل ۱۲۴، آبادان ۱۲۳، گتوند ۱۱۶، ملاثانی ۱۱۴، شوش ۱۰۶، آغاجاری ۱۰۱، اصفهان ۱۳۳، قم ۱۶۱، نهاوند ۱۳۵، قروه ۱۲۷، تهران ۱۰۲، مشهد ۱۰۶، کرمان ۱۰۳، بم ۱۱۹، جیرفت ۱۰۹، اشنویه ۱۳۴ و فهرج ۵۰۰، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم برای تمام گروه‌ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

همچنین، رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان قرچک از شناسایی و پلمب ۲ واحد غیرمجاز فعال در حوزه اکسیدور به دلیل آلایندگی شدید هوا توسط کارشناسان این اداره خبر داد.

از سوی دیگر، معاون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: ۱۴ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور تحت تأثیر کانون‌های بحرانی گردوغبار قرار دارد.

افزون بر این، رییس سازمان حفاظت محیط زیست، ضمن تاکید بر اینکه کانون عمده گرد و غبار تهران و کرج را تالاب صالحیه است، بر لزوم اولویت قرار گرفتن این موضوع در اولویت دستگاه‌های اجرایی خبر داد.

در همین راستا، استاندار مرکزی با تأکید بر وضعیت خاص زیست‌ محیطی کلانشهر اراک، خواستار شناسایی این شهر به‌عنوان یک استثنا در سیاست‌گذاری‌های ملی مرتبط با آلودگی صنعتی شد.

به گزارش تسنیم، غرب تبریز، به‌ویژه بخش‌هایی از منطقه ۶ شهرداری، سال‌هاست با بوی شدید و آزاردهنده گوگرد دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ بویی که نه‌تنها زندگی روزمره ساکنان را مختل کرده، بلکه سلامت آن‌ها را نیز به‌طور جدی تهدید می‌کند.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

طی هفته‌ای که گذشت، نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی هشدار داد که انتقال آب از سد طالقان به تهران می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی از جمله بیابان‌زایی و طوفان‌های ریزگرد را در پی داشته باشد و بر لزوم حفاظت جدی از منابع آبی استان قزوین تأکید کرد.

از سوی دیگر، بحران آب در خراسان رضوی به ویژه در شهرستان گناباد به مرحله هشدار رسیده است. وضعیت کنونی به حدی نگران کننده است که مسئولان و مردم خواستار اقدامات فوری برای جلوگیری از تشدید این معضل هستند.

طبق  گزارش‌های این هفته، ذخایر آب سدهای تهران به حدود ۱۴٪ رسیده و سد لتیان با کاهش ۵۷ درصدی مواجه است. وزیر نیرو با هشدار درباره بحران آب گفت ممکن است سد ماملو تا یک ماه آینده از دست برود و دیگر سدها نیز از مدار خارج شوند. این بحران، استان‌های خراسان، کرمان، اصفهان، شیراز، کردستان، فارس، مرکزی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان را هم درگیر کرده است.

همچنین، مصطفی مطورزاده، نماینده خرمشهر، با هشدار درباره شوری آب گفت این بحران سرمایه‌های چنددهه مردم منطقه را تهدید می‌کند. او خواستار رسیدن آب با کیفیت به خرمشهر و آبادان شد و افزود: خاک حاصلخیز و آب شیرین، دو ثروت اصلی منطقه، در خطر نابودی‌اند.

در جدیدترین گزارش‌های ثبت‌شده، میانکاله، تالاب ارزشمند شمال ایران، این روزها به‌جای پناهگاه حیات‌وحش، نماد بحران‌های زیست‌محیطی شده است. جایی که خشکسالی، آلودگی، پروژه‌های بی‌ضابطه و بی‌توجهی مستمر آن را به مرز نابودی کشانده‌اند.

آتش سوزی منابع طبیعی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته‌ای که گذشت، بخشدار قوشخانه شیروان از وقوع آتش‌سوزی در مراتع اطراف روستای زیدر خبر داد و گفت: در این حادثه حدود پنج هکتار از اراضی مرتعی طعمه حریق شد که با تلاش نیروهای امدادی، مردمی و نظامی، آتش مهار شد.

از سوی دیگر، عرصه‌های جنگلی منطقه چناردره در محدوده روستای هاور شهرستان مانه و سملقان، دچار آتش‌سوزی شد. مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان شمالی گفت که ۱۰۰ امدادگر در قالب ۲۰ تیم عملیاتی برای مهار حریق به محل اعزام شدند.

افزون بر این، سرپرست بازرسی و مدیریت عملکرد اداره‌کل منابع طبیعی خوزستان از وقوع آتش‌سوزی در عرصه منابع طبیعی سولک شهرستان صیدون خبر داد و گفت: پس از ۱۰ ساعت حریق مهار شد.

همچنین، جنگل‌ها و مراتع منطقه چهارتنگ عنا از توابع بخش بوستان شهرستان باشت طعمه حریق شد. بر اساس گزارشات رسانه‌های داخلی اقدامی برای مهار آتش صورت نگرفته است.

در ادامه این روند، رئیس منابع طبیعی هوراند از وقوع آتش‌سوزی در اراضی ملی مناطق یغیلی اینجار و بیوک کفشن واقع در روستای ملک‌درق خبر داد و اعلام کرد که این حریق به‌طور کامل مهار شده است.

در روزهای گذشته، آتش‌سوزی در محدوده منطقه جنگلی روستای بالاولیک در بخش بندپی بابل رخ داد. این حریق با تلاش نیروهای آتش‌نشانی شهر خوشرودپی و پرسنل جنگل‌بانی مهار شد و از گسترش آن به مناطق دیگر جلوگیری به‌عمل آمد.

در یکی از رخدادهای مهم این هفته، مدیرکل محیط زیست خوزستان با ابراز نگرانی از کاهش شدید ورودی آب به تالاب هورالعظیم هشدار داد که در صورت تداوم این روند، خطر وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده و تلف شدن آبزیان در روزهای آینده وجود دارد.

بحران آلاینده های محیط زیستی

در هفته‌ای که گذشت، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران از بازدید میدانی رودخانه شور در مرز تهران و البرز خبر داد و وضعیت این رودخانه را بحرانی توصیف کرد. حسن عباس‌نژاد خواستار اقدام فوری و هماهنگ دستگاه‌های مسئول دو استان برای مهار آلودگی‌های ناشی از پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌های شهری شد.

همچنین، بازرس کل استان گیلان در بازدید از سایت دفن زباله آستارا وضعیت این مرکز را «خجالت‌آور» و نامناسب برای شهرستان مرزی آستارا توصیف کرد و خواستار اقدامات قضایی، محیط‌زیستی و اجرایی فوری برای پایان دادن به بحران ۳۰ ساله شد.

خبرگزاری مهر در گزارشی نوشت: ساکنان مسکن مهر گلپایگان بیش از یک دهه است که با بوی نامطبوع فاضلاب و نبود شبکه دفع مناسب دست‌وپنجه نرم می‌کنند و خواستار رسیدگی مسئولان به این موضوع شدند.

در پایان، رئیس سازمان محیط زیست با تأکید بر نقش حیاتی مشارکت مردمی در حفظ محیط زیست، حذف عوارض آلایندگی را ضربه‌ای جدی به حفاظت از منابع طبیعی دانست. شینا انصاری در نشست هم‌اندیشی تشکل‌های محیط زیستی استان مرکزی گفت که بدون حضور فعال مردم، مسائل زیست‌محیطی قابل حل نیست و نهادهای مدنی نقش واسط بین مردم و حاکمیت را ایفا می‌کنند. او از کاهش سهم عوارض آلایندگی در بودجه ابراز تأسف کرد و خواستار اختصاص درصد مشخصی از این منابع به پروژه‌های زیست‌محیطی شد. انصاری همچنین بر ضرورت تقویت شفافیت، پاسخگویی و نظارت عمومی و استمرار همکاری با تشکل‌ها برای پیگیری نظام‌مند مسائل محیط زیستی تأکید کرد.