خانه  > slide, بهداشت و محیط زیست, فرهنگی  >  ایدز یک بیماری یا موضوع امنیتی سیاسی در ایران؛ در گفتگو با دکتر کامیار علایی/گفتگو از دلبر توکلی

ایدز یک بیماری یا موضوع امنیتی سیاسی در ایران؛ در گفتگو با دکتر کامیار علایی/گفتگو از دلبر توکلی

ماهنامه خط صلح – در برنامه توسعه ملل متحد، پیشگیری از گسترش ایدز، به عنوان چالشی در مقابل توسعه معرفی شده است. میزان توانایی کنترل و نحوه برخورد با این بیماری در هر جامعه ای، شاخصی مهم جهت ارزیابی روند توسعه آن جامعه، خواهد بود. شاخصی که به تنهایی می تواند بازتاب معناداری از ابعاد مختلف توسعه پایدار یعنی میزان توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی باشد. حال این پرسش مطرح است؛ کشور ما ایران، از این لحاظ چه وضعیتی را تجربه می کند؟

در تابستانی که گذشت، روستای “چنار محمودی” در لردگان، در صدر اخبار داخلی قرار گرفت. روستایی که مردم غیر بومی حتی اسمش را هم کمتر شنیده بودند. خبر شیوع ایدز در این روستای کوچک موجب شد تا داستان های ضد و نقیضی پیرامون این خبر منتشر شود. نکته در خور تامل این است که مسئولان وزارت بهداشت به جای اطلاع رسانی و شفاف سازی، در ابتدا این موضوع را کتمان کردند. البته انکار میزان شیوع بیماری ایدز از سوی مسئولین ذی ربط در ایران، امری تازه نیست. این در حالی است که در دنیای امروز، تعریف ایدز از یک ویروس ناشناخته و کشنده، به یک بیماری قابل قابل پیشگیری و درمان تغییر پیدا کرده است. ماهنامه خط صلح، در این خصوص با دکتر “کامیارعلایی” از کار‌شناسان بین المللی ایدز و مدافعان‌ شناخته شده بهداشت عمومی در جهان، به گفت و گو نشست.

دکتر کامیارعلایی در ابتدای سخنانش در خصوص میزان موفقیت پیشگیری و شیوع بیماری ایدز در جهان گفت: “طی چند سال گذشته از سوی سازمان ملل برای کنترل ایدز در جهان طرحی با نام ۹۰ ،۹۰ ۹۰، به اجرا درآمد. در واقع هدف اصلی این طرح این است که ۹۰ درصد افرادی که مبتلا به ایدز هستند از وضعیت خودشان آگاهی داشته باشند و ۹۰ درصد از آن هایی که از وضعیت خود آگاهی دارند، تحت درمان قرار بگیرند و ۹۰ درصد آن هایی که تحت درمان قرار می گیرند، درمان موفقیت آمیزی داشته باشند، به صورتی که ویروس در خون شان غیر قابل ردیابی باشد. طی چند سال گذشته با توجه به تلاش های بین المللی که از طریق صندوق جهانی صورت گرفت، این طرح در کشورهای کمتر توسعه یافته، بسیار موفقیت آمیز بود. به طوری که در این هدف گذاری، برخی از اهداف تا ۸۴ درصد نیز محقق شد”.

او در ادامه سخنانش گفت:” در حال حاضر موضوع درمان در راستای پیشگیری، مطرح است، یعنی کسی که درمان موثر (درمان همراه با موفقیت) می شود، ویروسی در خون او دیده نشود. به این ترتیب این بیماری دیگر قابل انتقال نیست. طی سال های گذشته، تمرکز بر روی این موضوع موجب شد تا از انتقال بیماری ایدز از طریق کسی که دچار بیماری و تحت درمان است، کاسته شود”.

دکتر علایی در خصوص داروهای موثر در پیشگیری از ابتلاء به ویروس اچ.آی.وی گفت: “داروهای با نام “پیشگیری قبل از تماس” وجود دارد، مصرف این دارو موجب می شود تا افرادی که در خطر ابتلا به بیماری ایدز قرار دارند مانند: افرادی که دارای رفتار پرخطر هستند و در ارتباط جنسی محافظت نشده هستند، همین طور معتادان تزریقی، در طی زمانی که این دارو را مصرف می کنند، به بیماری ایدز مبتلا نمی شوند”.

دکتر علایی با اشاره به این که کمبود منابع مالی و انسانی موجب توقف و پیشگیری از بالارفتن آمار ایدز نمی شود، گفت: “درصد بیماران مبتلا به ایدز حتی در کشورهای آفریقایی که با کمبود منابع مالی و انسانی رو به رو هستند، رو به کاهش است. اما در کشورهای خاورمیانه این درصد در حال افزایش است، به طوری که در چند سال گذشته ۵۰ درصد موارد جدید شناسایی شده افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که کشورهای خاورمیانه در مقایسه با کشورهای آفریقایی، با کمبود مالی و انسانی کمتری مواجه هستند”.

او در ادامه سخنانش با تاکید بر نقش سیاست گذاران هر کشور بر کاهش آمار بیماری ایدز گفت: “در بسیاری از کشورهای جهان از جمله خاورمیانه هنوز بیماری ایدز یک تابو است. بسیاری از افرادی که در این منطقه، دچار بیماری ایدز می شوند از ترس این که مورد قضاوت قرار بگیرند، بیماری شان را کتمان می کنند. حتی سیاست گذاران از سخن گفتن درباره آن طفره می روند و اطلاعات درست به مردم نمی دهند. به طوری که، وقتی این بیماری گزارش می شود، مسئولین و سیاست گذاران نه تنها آمار واقعی را گزارش نمی دهند بلکه می گویند این افراد مبتلا به ایدز خارجی هستند و ما در کشورمان فرد مبتلا به این بیماری نداریم”.

این کارشناس جهانی ایدز در خصوص روند رشد و پیشگیری بیماری ایدز در ایران، گفت: “در حال حاضر تمرکز ما بر روی منطقه خاورمیانه است و ایران هم یکی از همین کشورهاست. روند رشد و پیشگیری ایدز در ایران را می توان به سه دوره تقسیم کرد: دوره ریاست جمهوری خاتمی و بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ میلادی که من و برادرم دکتر آرش علایی در ایران بودیم و به طور جدی برنامه بیماریابی، پیشگیری و آموزش ایدز را دنبال می کردیم. اگر به شاخص ها در آن دوران نگاه کنید، می بینید که درصد بیماریابی افراد مبتلا به ایدز، هر سال نسبت به سال گذشته، رشد داشت. در واقع بیماریابی فعال بود و موجب می شد که تعداد بیشتری از افراد مبتلا به عفونت اچ.آی.وی شناسایی شوند. اما از سال ۲۰۰۵ که احمد نژاد روی کارآمد، نگاه به این موضوع، سیاسی – امنیتی شد، تا جایی که احمدی نژاد مدعی شد که افراد با رفتار پرخطر در کشور نداریم. سیاست گذاری ها به سمتی رفت که برنامه های آموزشی در این خصوص حذف شد، حتی برگزاری مراسم و آگاه سازی در خصوص ایدز را حذف کردند، اما در دوران ریاست جمهوری خاتمی برنامه روز جهانی ایدز برگزار می شد”.

او در ادامه گفت: “اگر به شاخص ها نگاه کنید می بینید که بین سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳، درصد شناسایی افراد مبتلا به ایدز به جای افزایش نسبت به سال گذشته، رو به کاهش رفت. در صورتی که تعداد مراکز کلینیک مثلثی، برای شناسایی افراد مبتلا به ایدز بسیار زیاد بود و ما انتظار داشتیم که موارد شناسایی مان فعال باشد و درصد بیشتری از افراد مبتلا به این بیماری را هر سال شناسایی کنیم. روند رو به کاهش شناسایی افراد مبتلا به ایدز موجب شد تا وزارت بهداشت به اشتباه ادعا کرد که در مهار ایدز موفق شده است. در حالی که این ادعا درست نبود، چون درصد بیشتری از افراد زیادی که در معرض خطر بودند از وضعیت خود اطلاعی نداشتند و روند شناسایی افراد مبتلا به ایدز متوقف شده بود. البته انتظار می رفت که در دوران ریاست جمهوری روحانی در سیاست های کلی وزارت بهداشت نسبت به این موضوع اصلاحاتی صورت بگیرد که این طور نشد. در حال حاضر آمار ایدز در بین معتادان تزریقی کاهش پیدا کرده است و شیب آمار افراد مبتلا از این طریق، رو به پایین است و آن ها تحت درمان هایی با متادون یا سرنگ هستند. اما شیب نمودار سایر گروه هایی که در معرض خطر هستند مثل افراد داری رابطه جنسی محافظت نشده، رو به بالا -افزایش- است. اگر به آمارهای اخیر نگاه کنید، تقریبا یک سوم موارد شناسایی شده در بین خانم ها است، در حالی که ۱۰ سال قبل، ۱۰ درصد از موارد شناسایی شده را خانم ها تشکیل داده بودند. از سوی دیگر، یک سوم موارد جدید شناسایی شده از طریق رابطه جنسی دچار ایدز شده اند ( که در بعضی موارد تا ۵۰ درصد گزارش شده است). در صورتی که در گذشته این آمار خیلی پایین تر بود. این مسئله حاکی از آن است که روند انتقال عفونت اچ.آی.وی در ایران تغییر پیدا کرده است. در سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ بیشترین راه انتقال ازطریق اعتیاد تزریقی بود این در حالی است که الان این روند به سمت رابطه جنسی محافظت نشده، تغییر پیدا کرده است”.

دکتر علایی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی موجب شد تا روند انتقال ایدز در ایران از طریق معتادان تزریقی به به سمت رابطه جنسی محافظت نشده تغییر پیدا کند گفت: “می بینیم در برخی کشورهایی که حتی خیلی فقیر هستند، توانستند اچ.آی.وی را به خوبی کنترل کنند، اما هنوز این اتفاق در ایران رخ نداده است. در ایران بیشتر دو بحث اجتماعی- فرهنگی و سیاست گذاری وجود دارد. هنوز در مورد رابطه جنسی سالم در ایران تابو وجود دارد و خانواده ها با فرزندان شان به دو دلیل عمده صحبت نمی کنند. یکی این که خودشان هم آموزش کافی ندیدند و دیگر آن که صحبت کردن در این مورد یک تابو است. لازم به ذکر است که در مورد صحبت کردن در مورد مسائل جنسی از نگاه سیاست گذاران ایرانی یک تناقض وجود دارد، اگر به توضیح المسائل نگاه کنید در مورد جزیی ترین مسائل روابط جنسی به راحتی نوشته شده اما یک کارشناس در برنامه تلویزیونی نمی تواند در این مورد صحبت کند یا مقاله ای بنویسد. این دوگانگی موجب می شود که جوانان برای رابطه جنسی، (بدون هیچ آموزشی در خانواده، مدرسه و محیط) از طریق آزمون و خطا ارتباط ایجاد می کنند و در معرض خطر بیماری های آمیزشی از جمله ایدز قرار می گیرند. نبود آموزش کافی در خصوص چگونگی ایجاد رابطه جنسی بسیار مهم است. با توجه به این که سن ازدواج در ایران بالا رفته است، جوانان برای سال های متمادی در معرض خطر رابطه جنسی محافظت نشده هستند. در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد، برنامه های آموزشی که در دوران ریاست جمهوری خاتمی بود، مانند آموزش پیشگیری از ایدز در مدارس، یا واحد درسی تنظیم خانواده در دانشگاه، حذف شد و همچنان تدریس نمی شود. این موضوع موجب شد که با بالا رفتن نسبت ابتلا به عفونت اچ.آی.وی در بین جوانان رو به رو هستیم. وقتی که آموزش در خصوص رابطه جنسی و راه های محافظت و پیشگیری وجود ندارد، کنترل بالا رفتن آمار ایدز در بین جوانان دشوار می شود”.
دکتر علایی در خصوص آمار واقعی افراد مبتلا به ایدز در ایران گفت: “در حال حاضر حدود ۴۲ هزار نفر فرد مبتلا به اچ.آی.وی در ایران شناسایی شده است، در صورتی که بر اساس تخمین هایی که خود دولت اذعان دارد این آمار باید حداقل بالای ۶۰ هزار نفر باشند و بر اساس تخمین های ما و سایر کارشناسان مستقل، این میزان در عمل بالای صد هزار نفر مبتلا به اچ.آی.وی است. یعنی هنوز ۶۰ درصد افراد مبتلا به اچ.آی.وی در ایران از وضعیت مبتلا شدن خود آگاهی ندارند”.

یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از شیوع بیماری ایدز، شناسایی افراد مبتلا و تحت درمان قرار دادن ایران افراد است، بنابراین آمار بالای افرادی که مبتلا به عفونت اچ.آی.وی هستند اما هنوز شناسایی نشده اند نه تنها در روند کنترل و پایین آمدن آمار این بیماری در جامعه کمک نمی کند بله خطر ساز هم هست. دکتر علایی در این خصوص گفت:” در ابتدای صحبتم اشاره داشتم به این که باید ۹۰ درصد از افراد مبتلا نسبت به وضعیت خود اطلاع داشته باشند. بنابراین ما درصد زیادی را داریم که مبتلا هستند اما از وضعیت خود بی خبر هستند و این افراد به طور ناخواسته عفونت را به همسرشان، یا مادر به فرزند خود منتقل می کند. طی ۱۰ سال گذشته درصد کودکانی که از مادران مبتلا به دنیا آمدند ۲۰ برابر شده است و ۵۰ درصد از مادرانی که حامله بودند و مبتلا به عفونت بودند از وضعیت خود آگاهی نداشتند. اگر مادری مبتلا است و در طی دوران بارداری متوجه ابتلاء خود به این بیماری بشود، با داروهایی که وجود دارد می تواند شانس انتقال عفونت به فرزندش را از ۳۵ درصد به زیر یک درصد حتی به صفر کاهش دهد”.

دکتر علایی در پاسخ به این پرسش که دلیل اصلی شیوع بیماری ایدز در روستای “چنار محمودی” در لردگان چه بود، گفت:” این یک بحث خیلی مهمی است در واقع، چند کم کاری صورت گرفته است. یکی عدم شفافیت سازی در مورد این مسئله بود. یعنی اگر به اخبار در این خصوص نگاه کنیم، مسئولین وزارت بهداشت در ابتدا گفتند این موضوع حقیقت ندارد، بعد از چند روز اعلام کردند تنها ۳ مورد مشاهده شده است، چند روز بعد ۱۰ مورد را تایید کردند و کمی دیرتر گفتند ۹۰ مورد و تا به امروز بالای ۱۳۰ مورد گزارش شده است. دومین مسئله این است: در روستایی که در سال گذشته فقط یک مورد مبتلا به عفونت اچ.آی.وی گزارش شده بود، در طی شش ماه بالای ۱۰۰ مورد جدید گزارش شد. در صورتی که شیوع بیماری اچ.آی.وی در کشور یک در هزار نفر است، سوال مهم این است که چه عاملی موجب شد تا در یک روستای حدود ۱۹۰۰ نفری، بیش از ۱۲۰ نفر به عفونت اچ.آی.وی مبتلا شوند؟ یعنی شیوع بیش از ۱۰۰ برابری در یک روستا اتفاق افتاده است. در صورتی که مردم این روستا همان رفتارهای منتسب را از قبل هم داشتند، همان رفتاری که در روستاهای همسایه هم هست. این مسئله باعث شد که وزارت بهداشت به جای بررسی و اعلام موضوع، اول آن را کتمان کرد و بعد اطلاعات غلط به مردم بدهد. به عنوان مثال وزیر بهداشت اعلام کرد که دلیل شیوع و همه گیر شدن این بیماری در روستا، استفاده از طریق اعتیاد تزریقی بود، در حالی که بعدا معلوم شد که فقط یک مورد معتاد مبتلا از طریق استفاده از سرنگ آلوده بود، ضمنا ایشان گفتند “از طریق رابطه جنسی نامطلوب” بود، در صورتی که اگر این مسئله صحت داشت، این افراد باید دچار بیماری های آمیزشی دیگری هم می شدند که حداقل ۴ تا ۴۰ برابر شانس انتقال آن ها بیشتر است. اما هیچ مورد بروز همه گیری سایر بیماری های آمیزشی در این روستا گزارش نشده است. این امر موجب انگ به این روستاییان زحمت کش شد به طوری که خیلی از این ها فرزندان شان اجازه رفتن به مدرسه نداشتند و یا این که کسی محصولات شان را نمی خرید”.

دکتر علای در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا موارد مشابه دیگری هم در سایر روستاهای ایران مشاهده شده است گفت: “دقیقا، هدف ما از اطلاع رسانی این است که شاید اتفاق مشابهی در جایی صورت گرفته که ما خبر نداریم. تجربیات مشابه در تاجیکستان بود که گزارش شده بود که تعداد زیادی بچه دچار این بیماری شدند که بعدا معلوم شد از یک بیمارستان, آلوده شده بودند. در پاکستان دو سال پیش، در یک مرکز درمانی ۲۰۰ نفر آلوده شده بودند. در هر دو کشور آن را بررسی کردند و عامل شیوع بیماری را شناسایی کردند. اما در ایران مسئله را سیاسی یا امنیتی کردند و درست بررسی نکردند”.

مطالب مرتـبط

بدون نظر

نظر بگذارید