ماهنامه خط صلح – آزار و اذیت جنسی مشکلی جدی برای دانش آموزان در تمام سطوح تحصیلی است. دانش آموزان در مدارس ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه ها می توانند قربانی آزار و اذیت جنسی شوند. مسئله آزار جنسی بسیار شایع تر از آن چه که ما در خبرها می شنویم است. به این دلیل ساده که بسیاری از قربانیان آزار جنسی به دلیل احساس شرمندگی و یا حتی ترس از آبرو سکوت اختیار می کنند. آزار جنسی اشکال مختلفی می تواند داشته باشد. مثل پیشروی کردن های ناخواسته، سواستفاده از قدرت و لمس بدن بدون اجازه، که هرکدام از این اعمال می تواند باعث احساس ناراحتی، ترس و یا گیجی فرد شود؛ تا آن جا که روند حضور دانش آموز در مدرسه و کیفیت تحصیل او را تحت تاثیر قرار دهد. آزار جنسی می تواند کلامی باشد. مثل اظهارنظرهای بی مورد درباره بدن، جوک و بیان داستان های جنسی. آزار جنسی می تواند فیزیکی باشد مثل چسباندن به بدن، مالیدن، لمس کردن، نیشگون گرفتن و تجاوز جنسی. و نمونه دیگر آزار جنسی به شکل بصری است. مثل نشان دادن و یا ارسال تصاویر و فیلم های جنسی به دیگران و یا نشان دادن حرکات ناموزون جنسی.
آزار جنسی در محیط های کاری و آموزشی به احتمال زیاد توسط افرادی که در موضع قدرت قرار دارند و عموماً توسط مردان اتفاق می افتد. مثل معلم، ناظم مدرسه و یا مدیر یک مجموعه. در این گونه موارد فرد خاطی یک موقعیت قدرتمند و مسلطی نسبت به فرد قربانی دارد که می تواند نسبت او به طرق مختلف اعمال قدرت کند. این اعمال قدرت می تواند زور فیزیکی، ترس از تنبیه، نمره خوب، چشم پوشی از خطاها و بسیاری از موارد دیگر باشد. وقتی که رابطه یک انسان بالغ و نوجوان برقرار است فرد کم سن و سال از توان عاطفی کم تری برای مقابله با رفتارهای نامعقول فرد خاطی برخوردار است. به عبارتی دیگر، کودکان به دلیل عدم رشد ذهنی در موقعیت آسیب پذیرتری نسبت به بزرگسالان هستند.
آزار و اذیت جنسی در مدارس ایران نیز بسیار شایع است. در خرداد امسال بود که گزارش شد ناظم مدرسه ای در منطقه دو تهران، شانزده دانش آموز مدرسه را از طریق نمایش فیلم های پورنوگرافی و وادار کردن دانش آموزان به رابطه جنسی با یکدیگر مورد آزار و اذیت جنسی قرار داده. طبق گزارش خبرآنلاین مسئله تعرض این ناظم مدرسه به دانش آموزان برای ماه ها پنهان مانده تا این که اولیای یکی از دانش آموزان متوجه رفتارهای پرخاشگرانه و عصبی فرزندشان شده که در مراجعه به روان پزشک نوجوان مورد آزار قرار گرفته ماجرا را برای خانواده اش فاش کرد. پخش گسترده مواجهه اولیای دانش آموزان همراه با بازداشت و اعترافات ضمنی ناظم مدرسه بار دیگر مسئله آزار و اذیت جنسی را در سطح جامعه ایرانی در مرکز توجه قرار داد و این پرسش را پیش روی ما قرار می دهد که اصولاً روش مناسب مقابله با آزار جنسی در محیط های آموزشی چیست و کشورهای دیگر چه تدابیری را برای مقابله با این مسئله اتخاذ کرده اند.
قوانین حمایتی و نقش مسئولان محیطهای آموزشی
بسیار مهم است که دانش آموزان هرچه زودتر با مسئله آزار و اذیت جنسی و بعد مفهوم “رضایت” در خلال دوران بلوغ آموزش ببینند. چرا که در همین دوران است که باورها، رفتارها و ایده های پیرامون رابطه جنسی در افراد شکل می گیرد و آموزش در همان زمان می تواند بهترین تاثیرگذاری را بر دانش آموزان داشته باشد. برخی آموزش های ابتدایی نظیر حفظ حریم خصوصی بدن می بایست در همان دوران کودکی آموزش داده شود. در همین اثنا مدارس و موسسات آموزشی نیز باید مسئولیت هایی بر عهده بگیرند. در کشور آمریکا عنوان ۹ متمم آموزشی سال ۱۹۷۲، هرگونه تبعیض بر اساس جنسیت در کلیه موسسات آموزشی دولتی آمریکا را ممنوع اعلام می کند. هم چنین این قانون حقوق مدنی، شامل ممنوعیت آزار و اذیت، مزاحمت جنسی و تجاوز می شود. طبق قانون تکمیلی جدیدی که در سال ۲۰۰۰ تصویب شد، تمام مراکز آموزشی باید فردی را مسئول رسیدگی به اجرای ماده قانونی برای مقابله با آزار جنسی در مراکز آموزشی تعیین کنند. متاسفانه در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر در نبود مراکز حمایتی و نهاد رسیدگی کننده به شکایات فرد خشونت دیده در محیطهای آموزشی، دانش آموزان ممکن است در صورت تجربه آزار و مزاحمت جنسی تکیه گاهی برای گزارش و ثبت شکایت نداشته باشند. برای مقابله با آزار جنسی تنها تصویب قوانین کارساز نیست بلکه نظارت بر اجرای قانون در محیط های آموزشی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در منطقه فیرفاکس ایالت ویرجینیای آمریکا، دبیرستان ها ملزم هستند تا چگونگی تدریس رابطه های سالم، شامل مسئله رضایت و مسئله آزار و اذیت جنسی را به مسئولان ایالتی گزارش کنند. (۱)
دانش آموزان باید از حقوق و مسئولیت های خود، آگاهی کامل داشته باشند. آگاهی از مسائلی مثل: رضایت طرفین در مسئله جنسی به چه معناست؟ چه مواردی شامل تجاوز محسوب می شود؟ ارتباطات و مزاحمت جنسی ناخواسته چیست و در صورت تجربه مزاحمت جنسی و یا اطلاعات بیش تر درباره سوالات مطرح شده باید به کجا مراجعه کرد. بسیاری از محیط های آموزشی در کشورهای غربی شرکت در کارگاه آموزشی مزاحمت جنسی و مسئله رضایت را برای همه دانش آموزان جدید الزام آور می کنند. اگرچه مسئله آگاهی قدم اول و ضروری است، برای مقابله با آزار جنسی در مدارس و دانشگاه ها، مسئولین محیط های آموزشی باید به طور فعال برنامه هایی را به اجرا درآوردند که محیط های آموزشی تبدیل به مکان های امن برای همگان شود.
مقابله با آزار جنسی مسئولیت همگان است
تجاوز و آزار جنسی تنها مسئله فرد خشونت دیده نیست بلکه همه کسانی که شاهد خشونت بر دیگران هستند نیز مسئولیت اخلاقی و اجتماعی دارند. برای این که افراد شاهد انواع خشونت به عنوان بخشی از راه حل مقابله با آزارجنسی تبدیل شوند، برنامه های زیادی طراحی شده تا آنان تشویق به چالش کشیدن رفتارها و شوخی های آزاردهنده شوند. چرا که به چالش کشیدن رفتارهای خشونت آمیز باعث ایجاد محیطی امن و سالم تر در میان اطرافیانمان می شود. در همین رابطه دانشگاه ایالتی نیوهمپشایر آمریکا، کارگاهی آموزشی (۲) برای دانش آموزان مدارس و دانشگاه ها طراحی کرد که در آن به دانش آموزان آموزش می دهد که اگر دوستان و همکلاسی های شان در معرض خشونت جنسی قرار گرفتند، تنها نظارهگر نباشند؛ بلکه به شیوه مناسب مداخله کنند. این کارگاه در واقع به جای تاکید بر نقش خشونت گر و خشونت دیده بر افراد شاهد خشونت تمرکز دارد. این کارگاه با رویکردی مبتنی پذیرش مسئولیت به شاهدان آموزش می دهد که چه مسئولیت هایی دارند، چه رفتارهایی غیر قابل قبول و هشداردهنده است و چه زمانی و چگونه با به کارگیری روش مناسب اقدام کنند.
کمپین دیگری تحت عنوان “برعهده ماست” در همین رابطه تشکیل شده که از همگان از جمله دانش آموزان، والدین، شخصیت های شناخته شده، شرکت های خصوصی و نمایندگان محلی و ملی می خواهد بحث های مربوط به آزار جنسی را در سطح جامعه مطرح کنند؛ چرا که حل این مشکل نیاز به گفتگوی ملی دارد. این کمپین با استفاده از شیوه های خلاقانه خواهان رساندن این پیام است که “اگر چیزی دیدید اعتراض کنید”. بیش از ۵۰۰ دانشگاه با اعلام حمایت از این کمپین سراسری از آن حمایت می کنند. این کمپین با تمرکز بر چهار محور عمده فعالیت می کند:
رابطه جنسی بدون رضایت دو طرف آزار جنسی قلمداد می شود.
موقعیت هایی که در آن ریسک تجاوز و آزار جنسی بالاست، بر می شمارد.
موقعیت هایی که امکان دادن رضایت وجود ندارد، بررسی میکند. برای مثال اگر یک طرف به دلیل مصرف مشروبات الکی و یا مواد مخدر امکان اعلام رضایت ندارد، رابطه جنسی با او آزار و تجاوز جنسی قلمداد می شود.
بر ایجاد محیطی امن برای همگان و حمایت از قربانیان آزار جنسی تاکید می کند.
با وجود اطلاعرسانی های زیاد و کمپین های آگاهی رسانی در خصوص حفظ حریم خصوصی افراد، امروز افراد نوجوان و کودکان در معرض آزار نامرئی تحمیل شده از طرف جامعه قرار می گیرند. گاهی اوقات والدین به کودکانشان اصرار می ورزند که علی رغم میل باطنی شان اعضای خانواده شان مثل پدربزرگ، مادربزرگ، دایی، عمه و غیره را در آغوش بگیرند و یا ببوسند. والدین می بایست به جای اصرار بر کودکشان به آن ها یاد بدهند که تعیین حد و مرز لمس بدن در هنگام احوال پرسی و خوش و بش بر عهده کودک و یا نوجوان است. هم چنین، برخی پدران به شوخی مدام به دختران کم سن و سالشان می گویند که “پسرانی که نگاه چپ به دخترم بکنن، پدرشون رو درمیارم”. این نوع شوخی ها به ذهن دختران و پسران این را تداعی می کند که پسران همگی مستعد تجاوز و دختران افرادی همیشه قربانی که نیاز به مراقبت همیشگی دارند. والدین نقش مهمی در فرآیند آموزش صحیح به فرزندانششان در رابطه های آینده دارند.
آموزش مسائل جنسی (Sex Education) در بر گیرنده آموزش گستره وسیعی از جنبه های رفتارهای جنسی انسان است که شامل روابط جنسی سالم، مسئله بهداشت، حقوق و مسئولیت ها تا مسائل مربوط به “رضایت” می شود. پروسه پیشگیری از آزار و اذیت جنسی از طریق آموزش مسائل جنسی، باید از سنین پایین شروع و به طور فعال در دوره های مختلف زندگی ادامه پیدا کند. ایجاد قوانین حمایتی همراه با کمپین های اطلاع رسانی و آموزش می تواند تاثیر مثبتی در کاهش رفتارهای نامناسب جنسی در سطح جهان داشته باشد.
پانوشت ها:
۱ – برای اطلاعات بیش تر ر.ک به وبسایت مدارس دولتی منطقه فیرفاکس ایالت ویرجینیای آمریکا
۲ – برای اطلاعات بیش تر در رابطه با این کارگاه آموزشی ر.ک به وبسایت فرهنگ احترام (Culture of Respect)
بدون نظر
نظر بگذارید